‘Migratie is geen crisis, maar een fenomeen van alle tijden’

In oktober creëerde paus Franciscus verrassend de Canadese jezuïet Michael Czerny, in het Vaticaan verantwoordelijk voor asiel- en migratiepolitiek, tot kardinaal. Pro Migrantibus nodigde de nieuwe ‘prins van de Kerk’ in Brussel uit om het engagement van de Kerk toe te lichten.

Liever dan over zijn eigen afkomst als migrantenzoon – hij werd in 1946 geboren in het Tsjechische Brno – wil kardinaal Czerny praten over wat voortkomt uit de inzet voor migranten van ontelbare parochies en religieuzen. „Hun openheid en barmhartigheid zet de Kerk ertoe aan een pastorale praktijk, een politieke visie op migratie en een communicatiestrategie te ontwikkelen”, zegt de ondersecretaris van de sectie Migranten en Vluchtelingen.

– U bent wellicht de eerste kardinaal met een borstkruis gemaakt uit wrakhout. Welk verhaal gaat daarachter schuil?
Het is vervaardigd door een Italiaanse kunstenaar met hout van een schip dat door migranten gebruikten om vanuit Noord-Afrika de levensgevaarlijke en vaak noodlottige oversteek naar het Italiaanse eiland Lampedusa te wagen. Dat het een houten kruis is, verwijst naar Jezus die zich liet vastspijkeren om de zonden van de wereld weg te nemen. De oorsprong van het hout is een verwijzing naar mijn functie in de sectie Migranten en Vluchtelingen, maar evenzeer naar de vlucht van mijn familie uit Tsjecho-Slowakije naar Canada in 1948. Aan boord van een schip staken we toen de oceaan over. Mijn ouders hadden ontdekt dat we naar Canada konden emigreren indien er Canadezen borg stonden voor ons. Die mensen, oud-klasgenoten van mijn ouders, hebben nadien nog veel voor ons gedaan. Op het hout zit afgebladderde rode verf, voor mij het symbool voor het bloed verspild aan het kruis, maar evenzeer een verwijzing naar het lijden dat voortspruit uit het vergeten van de christelijke plicht tot barmhartigheid en rechtvaardigheid. De kromgeslagen spijker is een knipoog naar het logo van de Sociëteit van Jezus.
– Hoe kijkt de Kerk vanuit Rome naar de vluchtelingenproblematiek?
Migratie is niet zozeer een crisis of een noodzaak, maar een fenomeen van alle tijden. Zelf spreek ik niet graag over ‘migratie’ wegens te abstract. Ik praat liever over ‘migranten’. Wat hen betreft gebruikt paus Franciscus graag vier werkwoorden: verwelkomen, beschermen, promoten, integreren. De combinatie van die vier werkwoorden, in de eerste persoon enkelvoud zowel als in de eerste persoon meervoud, is voor christenen vandaag een plicht, een individuele plicht jegens broers en zussen die om uiteenlopende redenen worden gedwongen hun haardsteden te verlaten. Het is ook een plicht van rechtvaardigheid, beschaving en solidariteit.
– Vele tijdgenoten reageren echter afwijzend, onlangs zelfs nog tegenover bootvluchtelingen die bijna verdronken aan onze kust. Hoe ga je daarmee om als christen?
Allereerst moet iedere katholiek [node:field_streamers:0] zelf kritisch op zoek durven te gaan naar de waarheid. Daarover moet hij of zij zich vervolgens waarheidsgetrouw uitlaten op sociale media. Ook als gelovige gemeenschap blijken we vaak niet in staat correct om te gaan met hedendaagse media. We worden dan ook vaak misleid. Valse beelden, zeker over migranten, worden voortdurend ideologisch misbruikt. Daartegen moeten we ons verzetten.
– Wat kan een parochie doen?
Vooral elkaar opvoeden en elkaar bemoedigen. Rechtstreeks contact met migranten is daarbij zeer aan te raden. Het is makkelijk te beweren dat ‘ze naar hier komen om ons werk af te nemen’, helemaal anders is het mensen zelf te laten vertellen voor welk geweld, welke achterstelling of welke corruptie ze op de vlucht sloegen. Als je scherp durft te luisteren, ga je je vanzelf afvragen hoe jij zou reageren in die situatie. Zou jij niet zelf vluchten?
– Hoe staat de Kerk tegenover het huidige migratiebeleid van de Europese Unie?
Ze wil de vruchten van haar caritas en van haar rechtvaardigheidswerk binnenbrengen in het politieke leven en zo vanuit haar sociale leer het dagelijkse leven vormgeven. We willen niemand de kerkelijke leer opleggen, maar we willen als katholieke burgers onze politieke verantwoordelijken ondubbelzinnig de christelijke waarden voorhouden. Over de Dublin-Conventie (internationale overeenkomst uit 1990 over de behandeling van asielaanvragen, n.v.d.r.) en over het VN-Migratiepact (het pact van Marrakesh, n.v.d.r.) hebben we geen mening. Wel gaven we een boekje uit met twintig actiepunten die voortvloeiden uit onze pastorale ervaringen en die we weerspiegeld willen zien in het beleid, zoals humanitaire corridors voor vluchtelingen en het recht op onderwijs voor asiel zoekende jongeren. Een groot deel daarvan is herkenbaar in het migratiepact, maar wat de politiek moet doen, zeggen wij niet.
– Sommigen verwijten de Kerk op dat terrein naïviteit.
We zijn geenszins naïef, alleen moeten we leren ons geloof beter uit te drukken op het publieke forum. Vooral in landen waar de Kerk ooit invloedrijk was, zijn we nu daarin te bescheiden.

Reageren op dit artikel? Dat kan op www.kerkenleven.be