Pausambt is geen struikelsteen maar hoeksteen voor oecumene, zegt nieuw Vaticaans document

Het Vaticaan heeft een omvangrijke tekst over de oecumene gepubliceerd met als titel De Bisschop van Rome. De ondertitel luidt: Primaatschap en synodaliteit in de oecumenische dialoog en als antwoord op de encycliek Ut unum sint uit 1985. 

Het document van het Dicasterie voor de Bevordering van de Eenheid van de Christenen telt 150 bladzijden en houdt het midden tussen een studietekst en een leerstellig document. 

Centraal staat de positie van de paus als primaat (hoofd) van de Kerk. Sinds het Tweede Vaticaanse concilie (1962-1965) werd een vruchtbare dialoog uitgebouwd met protestantse en orthodoxe kerken, maar de positie van de paus blijkt vaak een struikelsteen. Kort samengevat: dit document wil benadrukken dat het ambt van de paus eerder een hoeksteen dan een struikelsteen is, dat het dus de eenheid bevordert.

Twee delen

1. De tekst biedt eerst een overzicht van de oecumenische dialogen over het Petrusambt van de bisschop van Rome. Die kwamen op gang na een uitnodiging aan de andere christelijke Kerken van Johannes Paulus II, bijna dertig jaar geleden. Het doel is om te zoeken naar een vorm van uitoefening van het paus-ambt waar iedereen het over eens is. 'Iedereen' slaat op de Kerken die in de eerste eeuwen nog in volledige gemeenschap leefden. 
2. Het tweede deel reikt een hernieuwde lezing aan van de ‘Petrinische teksten’ uit het Nieuwe Testament over het ambt dat de apostel Petrus van Christus kreeg. De katholieke interpretatie van deze teksten wordt historisch gezien als een obstakel voor de eenheid onder christenen.

Synodaliteit als oplossing

Het document wil hoopvolle perspectieven aanreiken voor meer eenheid onder de christenen. Men grijpt terug naar de ene, onversplinterde Kerk van tijdens het eerste millennium. Deze toestand werd richtinggevend genoemd, maar mag volgens de tekst ook niet zomaar geïdealiseerd worden. Wat zijn dan perspectieven in de de 21ste eeuw? De synodale Kerk.  

Zeker in de katholiek-orthodoxe dialoog is daar al veel over gepraat. De betekenis van synodaliteit is ook al tientallen jaren een centraal gespreksonderwerp in de katholieke kerk. In het document erkent het Vaticaan de uitdaging om alle niveaus van de Kerk bij deze discussie te betrekken en gaat het ook in op de rol van de bisschoppenconferenties. Maar orthodoxe en anglicaanse Kerken zijn fundamenteel onafhankelijke Kerken, die op gelijke voet naast elkaar staan en waar op zijn best een primus inter pares bestaat: 

• in de orthodoxie de oecumenische patriarch van Constantinopel
• in de anglicaanse Gemeenschap de aartsbisschop van Canterbury en 
• in de Oud-Katholieke Kerk is de aartsbisschop van Utrecht de primus inter pares van de oud-katholieke bisschoppen.

 
Los van dogmatische controverses

Het document gelooft dat dogmatische verschillen die door de eeuwen heen groeiden op een nieuwe, synodale manier kunnen worden bekeken. 
‘Eenheid ontstaat tijdens het samen op weg gaan, de Heilige Geest zal dit onderweg wel realiseren.’ 

Met deze hoopvolle woorden van paus Franciscus sluit men af.