Boek over Vlaamse pater Van Breda wint Prijs Spirituele Boek 2018

Het leest als een trein, is spannender dan een roman van Umberto Ecco en net zoals bij de boeken van de Italiaanse schrijver gingen jaren historisch onderzoek eraan vooraf. Maar feiten verdraaien of overdrijven om de aandacht van de lezer te wekken, was absoluut niet noodzakelijk. Vaak overtreft de werkelijkheid de verbeelding. Dat bewijst het boek De pater en de filosoof van Toon Horsten, over de redding van het archief van de Joods-Duitse filosoof Edmund Husserl door de Vlaamse franciscaan, pater Herman Leo Van Breda. Auteur Toon Horsten kreeg voor zijn boek, dat tot stand kwam na 5 jaar onderzoek, afgelopen vrijdag op de Boekenbeurs in Antwerpen de Prijs voor het Spirituele Boek 2018. Het boek wekt ook buiten de landsgrenzen veel belangstelling. Dankzij lovende recensies in onder meer De Volkskrant en NRC Handelsblad verkoopt het ondertussen in Nederland evenveel exemplaren als in Vlaanderen, zegt Horsten, die zich sterk maakt dat hij met zijn publicatie het succes niet bewust heeft gezocht. Ik heb wel getracht om een verhaal te schrijven dat een ruim publiek kan aanspreken. Het resultaat was een mooi boek, dat ook nog eens wordt bekroond.

Ik heb heel Europa rondgereisd om deze complexe en fascinerende geschiedenis over de redding van het Husserl Archief te reconstrueren. Toon Horsten

Pater Van Breda reisde voor de redding van het archief van een van de belangrijkste filosofen van de 20ste eeuw tijdens het naziregime vastbesloten en onverschrokken naar Freiburg in het zuiden van Duitsland. Hij bracht het archief in drie hutkoffers met 40.000 pagina’s aan manuscripten in een soort vergeten steno over naar de Belgische ambassade in Berlijn. Daar werden de koffers als verzegelde diplomatieke post naar België opgestuurd. Daar kon pater Van Breda het op zijn beurt recupereren om de manuscripten twee dagen voor het verschrikkelijke bombardement van Leuven nog eens een tweede keer te redden door ze  onder meer in de muur van de abdij van Mol-Postel en in de kluizen van de Bank Van Breda te laten verbergen. Meer dan eens riskeerde hij zijn leven, getuigt auteur Toon Horsten op basis van zijn onderzoek en de notities met een reconstructie van de redding van prof. André Wylleman, de eerste directeur van het Husserl-Archief in Leuven. Tussendoor, zo vertelt Horsten hielp hij nog een tiental Joden, onder meer de weduwe van Husserl, onderduiken en redde hij tijdens de bevrijdingsstrijd van Nederlands-Limburg ook nog eens de manuscripten van de Joodse filosofe Edith Stein. Dat archief keerde na de oorlog terug naar Keulen in Duitsland.

Horsten heeft eerder al verschillende boeken gepubliceerd, onder meer een bundeling van zijn columns en interviews. Mijn eerste boek dat echt een project was en waarin de landloperskolonie van Wortel centraal staat, verscheen in 2013. Men zou verwachten dat Horsten een filosoof is, die zo belangstelling kreeg voor de historische gebeurtenissen. Integendeel. De auteur kreeg de Van Breda-microbe naar eigen zeggen te pakken toen hij bij zijn grootmoeder een foto zag met daarop een pijprokende pater. Zo stuitte ik op het verhaal van pater Van Breda, die de lievelingsneef was van mijn grootmoeder. Vooral derouwbrief  van Van Breda, met een opsomming van de ontvangen ridderordes, maar waarop ook de Yad Vashemprijs van bij de herdenking van de opstand van Warschau vermeld stond, maakten diepe indruk. Zo werd Horsten stap voor stap meegezogen in de fascinerende geschiedenis van de redding van het archief, dat overigens ook door Ecco zelf tijdens zijn vele bezoeken aan Leuven druk werd bezocht. Ook hijzelf was zo fel door deze geschiedenis en de manuscripten gefascineerd. 

Horsten stelt tot besluit dat hij heel blij is met de ontvangen prijs. Ik was erg verrast door de nominatie. Vlaamse boekhandels weten niet in welk rek zij mijn boek precies moeten plaatsen. Hoort het bij religie, filosofie of geschiedenis? Ik ben blij dat de jury zich van deze discussie niets heeft aangetrokken en dit boek gewoon heeft bekroond omdat het een goed en mooi boek is.