Erik De Smet vanop de synode: ‘Decentralisatie, nog een lange weg te gaan?’ [blog]

Waarom komt decentralisatie op de synode ter sprake?

De Belgische bisschoppen vroegen in hun eigen nota aanzetten tot een concretisering van de decentralisatie. Van daaruit riepen ze op om na te denken over de plaats van vrouwen in de Kerk. ‘We vragen groen licht om per bisschoppenconferentie of continentale bisschoppenvergadering bepaalde stappen te kunnen zetten. Zodoende hoeft het geven van groeiende pastorale verantwoordelijkheid aan vrouwen en de diakenwijding van vrouwen niet universeel verplicht of verboden te zijn.’ 

De Belgische bisschoppen waren niet de enigen die het thema ter sprake brachten. Veel aandacht kreeg vorig jaar de Duitse synodale weg, waar de Duitse bisschoppen en hun gelovigen beslisten een aantal verregaande hervormingen door te voeren met het oog op meer transparantie.
 

Wat kan er nu al lokaal/regionaal beslist worden?

Vrij weinig. Tijdens de theologische fora kwam duidelijk ter sprake dat de twee ‘bovenste niveaus’ in de katholieke Kerk het primaatschap (de paus) en de lokale Kerk (de bisschop) zijn. Bisschoppenconferenties komen daaronder. Het zijn collegiale organen, opgericht na het Tweede Vaticaans concilie, bedoeld om de samenwerking tussen bisschoppen in een land of regio te bevorderen. Sommige tellen maar drie leden, andere meer dan honderd. Er zijn een paar bevoegdheden, bijvoorbeeld liturgie. Maar als een bisschoppenconferentie beslist om alle priesterseminaries te fuseren, en één bisschop dat weigert, dan is dat zijn recht. 

Een bisschop kan vandaag ook nog steeds beslissen om zijn bisdom zonder inspraak van leken te besturen. Het is de bisschop die verantwoording aflegt aan de paus van Rome. De synodalen drongen in Rome aan op meer en betere consultatie tussen de Romeinse curie en de lokale kerken. Bisschoppen en de Romeinse instellingen moeten meer en beter communiceren.

Wat met heikele onderwerpen, zoals vrouwen in het ambt?

Het lijkt dat de ‘hete onderwerpen’ zoals diaconaat voor vrouwen, lgbti+, gehuwde priesters … geparkeerd zijn. Maar volgens Geert De Cubber betekent dat niet dat deze heikele onderwerpen niet ter sprake komen in de gesprekken en de toespraken in de synodehal. Het synodale proces richt zich op de vraag hoe pastorale verschillen tussen de kerken toe te staan ​​en tegelijkertijd de autoriteit van de paus te garanderen om de eenheid tussen de kerken te handhaven. Met andere woorden: kunnen plaatselijke bisschoppenconferenties ook leergezag uitoefenen en een eigen weg zoeken, zonder de eenheid met de wereldkerk te verliezen? 

Tijdens een persconferentie was de Australische theoloog Osmond Rush duidelijk: ‘Nieuwe kwesties vragen nieuwe antwoorden en de meeste oude antwoorden dienen blijkbaar niet meer.’
 

Zijn er al voorbeelden van nieuwe wegen? Moet het continentale niveau worden versterkt?

Bisschoppenconferenties hebben relatief weinig slagkracht en hebben weinig te zeggen. In Rome zijn er stemmen die pleiten voor het versterken  van het continentale niveau. De Latijns-Amerikaanse bisschoppenconferentie CELAM staat zeer sterk op dat vlak. Men kijkt hier ook naar de ervaringen van de Aziatische bisschoppen.Vorig jaar startte de Ecclesial Conference of the Amazon (CEAMA) voor negen landen uit de Amazoneregio. Niet alleen bisschoppen maken er deel van uit, maar ook priesters, diakens, leken, mannen en vrouwen, vaak uit inheemse gemeenschappen. Zou zoiets ook in Europa mogelijk zijn? 

Lees ook

Emmanuel Van Lierde vanop de synode: ‘Wat blijft er over van de stem van de stemlozen?’ [blog]

Lees het volledige artikel

Geert De Cubber verwijst naar de goede ervaring van  de synodalen in Praag tijdens het Europese luik van de synode in 2023. ‘Het vertrouwen was groot, er werd  open en eerlijk gesproken. West en Oost mogen niet gescheiden worden. De geschiedenis mag ons, Europeanen, niet scheiden. We moeten ook alle charisma’s - bisschoppen, leken, pastores - bij elkaar brengen. Ik denk dat er goed moet worden over nagedacht.’
 

Wat zeggen de theologen die de synodalen bijstaan over decentralisatie? Wordt het thema uitgesteld? 

Meer dan eens klonk het dat de Kerk nog meer tijd nodig heeft om het thema van decentralisatie te doordenken. Zowel op het open theologisch forum over het thema woensdag als donderdag tijdens een persconferentie met twee kardinalen-deelnemers kwam dat ter sprake.
‘De theologische input ontbrak vorig jaar wellicht, nu is het een integraal deel van de synode’, zegt Geert De Cubber. ‘We kunnen ons afvragen of de vaststelling dat men meer tijd nodig heeft geen drogreden is om decentralisatie uit te stellen.’ 
 

De Oostenrijks-Hongaarse Klara Csiszár wees op de vraag hoe dan het primaatschap van de paus kan worden uitgeoefend en wat de rol van bisschoppenconferenties zou moeten zijn. Dat zijn vragen die verdieping vereisen en dus theologische duiding.
 

Maar is die duiding al niet gebeurd? Er zijn massa’s boeken en artikels over gepubliceerd…

Ja, en dat werd duidelijk tijdens de fora en de persontmoetingen met theologen zoals Dario Vitali van Gregoriaanse universiteit en coördinator van groep theologen van de synode. Vitali toonde aan hoe het pausdom in de middeleeuwen reageerde op de groeiende geestelijke macht van de vorsten, wat het model van de Kerk ingrijpend veranderde en waarbij de paus een rol als universele herder opeiste. De bisschop van Rome kreeg jurisdictie over alle Kerken en de Kerk hield op communio te zijn, wat ze tot in de middeleeuwen was! Het synodale proces herstelt dat. De Canadese theologe Catherine Clifford, aangewezen als eindredacteur van het slotdocument, wees op recente ontwikkelingen in de synodale praktijk iover de hele wereld waarin duidelijk een tendens te zien om niet het primaatschap van de bisschop van Rome te benadrukken, maar om in plaats daarvan de focus te verleggen naar de collegialiteit onder de bisschoppen. De Nederlandse Myriam Wijlens, die kerkelijk recht doceert in Erfurt (Duitsland), wees dan weer op de essentie van het synodale proces: de katholieken vragen veel meer dan wat inspraak, ze willen participeren in het bestuur van de Kerk.
 

Conclusie?

Kardinaal Robert Prevost, hoofd van het dicasterie van de bisschoppen, herhaalde tijdens het laatste theologisch forum het refrein: ‘We hebben tijd nodig. We moeten de heilige Geest laten werken. We moeten leren uit goede ervaringen.’ 

Geert De Cubber: ‘Ja, we hebben tijd nodig, maar geen tijd om over en met gezonde decentralisatie te beginnen. Decentralisatie gaat gepaard met angst, en is blijkbaar niet evident.’