Waarom de kerststronk meer is dan een dessert en licht brengt in donkere dagen

Een van de meest traditionele desserts die je met Kerstmis kan serveren, is kerststronk. In gebak of ijs en ondertussen ook in alle mogelijke smaken en afwerkingen. Maar waar komt die traditie vandaan?

Yule

De aandacht voor een boomstronk aan het begin van de winter is afkomstig uit de Germaanse festiviteiten rond de winterzonnewende, ook wel Yule genoemd. Tijdens Yule werd de terugkeer van het licht en de overwinning van de duisternis gevierd. Om het licht nog meer aan te moedigen, werd een groot stuk boomstronk - het Yule-blok - ritueel verbrand.

In sommige regio's werd het Yule-blok speciaal gekozen uit een heilig bos of moest het door de familie zelf worden gekapt. Men versierde het met linten en takken van groenblijvende planten als hulst of klimop, en zalfde de stronk met wijn of olie. Hoe langer het vuur bleef branden, hoe meer voorspoed er voor de familie zou zijn. Het as werd soms gebruikt om het huis en het vee te beschermen of vermengd met zaad om een goede oogst te bekomen.

Met de verspreiding van het christendom werd de traditie rond het Yule-blok mee opgenomen in kerstvieringen. Op kerstavond werd de stronk ceremonieel verbrand en gezien als een symbool voor de komst van Christus, Licht van de wereld. In de Scandinavische landen behoren versierde boomstronken vandaag nog steeds tot de traditionele kerstdecoratie. Hier bij ons vind je trouwens ook veel adventskransen terug die geen ronde vorm hebben, maar de vier kaarsjes op een rij presenteren. Ook deze vormgeving is geïnspireerd op het Yule-blok.

Van kerststronk naar kerstboom

De traditie rond de kerststronk was er eerder dan onze vertrouwde kerstboom. Deze laatste werd pas een vast fenomeen in het 17de-eeuwse Duitsland. Toen verschenen er voor het eerst groenblijvende bomen met kaarsen als verlichting in de huiskamer. Men neemt aan dat het Yule-blok daartoe inspireerde: voortaan zou men niet langer enkel een stronk, maar een hele boom verlichten. De brandende blok in de haard werd zo gaandeweg vervangen door een verlichte kerstboom.

Toch kent de kerstboom ook andere voorlopers. In de middeleeuwse adventsspelen gebruikte men al groenblijvende bomen. Het verhaal over de zondeval uit Genesis was een populair thema tijdens deze religieuze toneelstukken. Sparren symboliseerden daarbij vaak de paradijsbomen. Ze werden versierd met appels, verwijzend naar de boom van kennis van goed en kwaad uit het verhaal over Adam en Eva. Onze kerstballen zouden hier hun oorsprong vinden. 

Een houtblok werd dessert

Vandaag kennen wij de kerststronk nog als traditioneel kerstdessert. Voor de herkomst van deze transformatie moeten we ons op Frankrijk richten. Met de industrialisatie en de komst van kleinere huizen met open haarden die te klein waren voor grote blokken hout, besloot men daar in de 19de eeuw om het Yule-blok te vervangen door een dessert. Verbinding rond het haardvuur, maakte plaats voor verbinding rondom de tafel.

Banketbakkers creëerden een cake die eruitzag als een houtblok, compleet met chocoladeglazuur en decoraties die schors en mos nabootsen. De Bûche de Noël werd vooral in Europa erg populair.

Dankritueel

Kreeg je er intussen - net als ik - zin in om je origineel bedachte kerstdessert terug te vervangen door een traditionele kerststronk? Lees dan nog even verder, want we bedachten een klein ritueel om de beleving ervan nog net dat tikkeltje specialer te maken.  

• Zet de kerststronk in het midden op tafel en verzamel je er met de hele familie en andere eventuele gasten rond. Vertel in het kort dat deze stronk in oorsprong brandde om de terugkeer van het licht te vieren en zo ook de komst van Jezus ging aankondigen. 
• Nodig vervolgens iedereen uit om eens te denken aan de persoon die naast je zit aan je rechterzijde. Op welke manier heeft hij/zij het afgelopen jaar wat licht in de wereld gebracht? Bijvoorbeeld: deze persoon heeft echt naar je geluisterd toen je het moeilijk had, hij/zij ging geregeld afval oprapen in het nabijgelegen bosje en zette zich op die manier in voor de natuur,...
• Snijd de cake of het ijs in net zoveel stukken als jullie gezelschap telt. 
• Laat iemand beginnen met het opscheppen van een stukje stronk, dat hij/zij vervolgens aan de rechterbuur geeft. De persoon die de stronk uitdeelt, kan op dat moment dankjewel zeggen voor het licht dat de ander bracht: ‘Dit stukje stronk geef ik heel graag aan jou. Dankjewel om…’
• Als iedereen aan de beurt is geweest en alles smakelijk werd opgegeten, kan je besluiten met een kort gebed:

God, 
Jij die vandaag Licht in de wereld brengt,
laat de dankbaarheid om wat we mochten delen
opvlammen in ons hart
en ons aanvuren om Jouw licht te blijven verspreiden. 
Blijf ons daar altijd toe verlichten.

Wie weet, zal er na dit ritueel wat extra licht schijnen in je hart en zal de stronk symbolisch branden.

Heb je zelf misschien nog een ander ritueel waar je aan vasthoudt tijdens jouw kerstmaaltijd? Delen mag via valerie.kabergs@otheo.be.