Iconisch paneel van Vlaamse Primitief keert terug naar Brugge

Sinds deze week kunnen bezoekers van het Groeningemuseum in Brugge kennismaken met een prachtig paneel van een Vlaamse primitief uit de 15de eeuw. Het bevat een afbeelding van de Heilige Veronica, die volgens de overlevering Jezus een doek aanbood om het zweet en bloed van zijn gezicht te vegen terwijl hij zijn kruis de Golgotha opdroeg. Het Veronicadoek is een bekend motief uit de christelijke kunst.

Wie het paneel heeft geschilderd, is minder duidelijk. Wel staat het vast dat het gaat om een werk van een tijdgenoot van Hans Memling die als meester in de late 15de eeuw in Brugge actief was en destijds vaak opdrachten kreeg van vooraanstaande Bruggelingen. Wie de schilder was, blijft tot op vandaag onduidelijk. Sommige kunsthistorici identificeren de kunstenaar als Pieter Casembroot. Maar het bewijs daarvoor is niet sluitend. Het is wel zeker dat deze kunstenaar ook de maker was van twee bekende luiken van een altaarstuk, met daarop acht voorstellingen uit het leven van de Heilige Ursula.

De terugkeer van het paneel naar Brugge is een gelukkig toeval en bijna een wonder.  Vanuit Vlaanderen kwam het destijds in een Toscaans klooster terecht en in de 19^e eeuw werd het eigendom van Paul Durrieu, een van de grondleggers van het onderzoek naar de Franco-Vlaamse miniatuurkunst. Later belandde het in de verzameling van Hester Diamond in New York, een belangrijke privéverzameling van Oud-Nederlandse schilderkunst. In december 2018 kon Musea Brugge het na akkoord van de gemeenteraad voor een bedrag van 530.000 euro in eigendom verwerven dankzij het museale collectiefonds, waarin 15 procent van de inkomsten van elk verkocht ticket terecht komt.

Woordvoerder Sarah Bauwens zegt dat deze aankoop wordt benut om in het museum ook nog enkele andere aanwinsten voor te stellen. Zo maken bezoekers kennis met een afbeelding van de transsubstantiatie tijdens de Gregoriusmis uit ca. 1500. Op het tafereel van de anonieme Brusselse meester staat op de achtergrond ook Christus als Man van Smarten uitgebeeld, duidelijk geïnspireerd door de Byzantijnse kunst. Van Jan van der Straet (Stradanus) bezit het museum een olieverfschets van Johannes de Doper. De schets was wellicht een studie voor het altaarstuk met de Doop van Jezus in de Santa Maria Novellekerk in Firenze (1572). Van Ambrosius Benson, een schilder die in de jaren 1510 vanuit Lombardije in Brugge arriveerde en waarvan Musea Brugge meerdere werken bezit, wordt een afbeelding getoond van de Heilige Familie (1525-1530). Van Benson is geweten dat hij korte periode in een werkplaats van Gerard David actief was. Later werd hij zelfstandig meester en groeide uit tot een van de meest succesvolle Brugse meesters van de eerste helft van de zestiende eeuw.