Dom Hélder Câmara bijna eerbiedwaardig

Volgens de postulator heeft het proces voor de zalig- en later mogelijke heiligverklaring van Dom Hélder Pessoa Câmara (1909-1999), de Braziliaanse, al bij leven legendarische bisschop van de armen of ook rode bisschop. Drie jaar geleden werd in zijn thuisbisdom Olinda-Recife het proces voor zijn zaligverklaring opgestart. Intussen is de diocesane fase afgesloten en in december werden alle documentatie doorgestuurd naar de Congregatie voor de Heiligverklaringen in Rome. Op basis daarvan kan hij eerbiedwaardig en mits de erkenning van een wonder door de paus ook zalig verklaard worden.

Dom Hélder Câmara, die meermaals ons land bezocht en hier goede contacten onderhield met onder meer kardinaal Leo Suenens en de KAJ-beweging van kardinaal Jozef Cardijn – die overigens onder zijn impuls ook in Brazilië werd opgericht, sympathiseerde aanvankelijk met het falangisme, een rechts-populistische beweging in Brazilië. Later bekeerde hij zich onder impuls van de grote en groeiende kloof tussen arm en rijk en de schrijnende armoede in brede lagen van de bevolking tot de Kerk van de armen. Onder zijn impuls bevestigden de CELAM-conferenties met Latijns-Amerikaanse bisschoppen in Medellín en Puebla de voorkeuroptie voor de armen. Verschillende van zijn intuïties en inzichten legden mee de basis voor de zogeheten bevrijdingstheologie. Dom Helder Câmara was ook een inspiratiebron van vele basisgemeenschappen in zijn land, die zich concreet engageerden voor sociale verandering.

Maar Hélder Câmara, een fervent verkondiger van geweldloosheid, botste ook op veel weerstand. De rechtse militaire dictatuur in zijn land (1964-1985) noemde hem spottend de rode bisschop, omdat hij een stem probeerde te geven aan de stemlozen en zich inzette voor de mensenrechten en de terugkeer van de democratie. Tijdens het pontificaat van paus Joannes Paulus II lag hij vaak op ramkoers met Rome. Nogal wat Vaticaanse kringen verweten hem dat hij zich te veel bezig hield met politiek en te weinig met het winnen van zieltjes.

Dat het proces voor zijn zaligverklaring, overigens samen met dat van die andere armenbisschop en zielsverwant Oscar Arnulfo Romero toch in een stroomversnelling kwam, is te danken aan paus Franciscus, die in zijn eigen Argentinië van dichtbij getuige ervan is geweest van de sterke invloed van Dom Hélder Câmara op de ontwikkeling van de volkskerk. De invloed van de Braziliaanse bisschop strekt zich trouwens veel verder uit. Door zijn vele reizen, ook naar ons land, heeft hij ertoe bijgedragen dat de katholieke Kerk zich in de periode van na het Tweede Vaticaans Concilie almaar sterker ervan bewust werd dat zij een wereldkerk is. Dom Câmara voorspelde toen al dat het centrum van die Kerk almaar sterker zou verschuiven naar Latijns-Amerika en de landen van het Zuiden.