‘Menselijke detentie komt iedereen ten goede’

Anniek Gavriilakis, directeur van Bond zonder Naam (BZN), liet zich dit voorjaar een week opsluiten in de gevangenis van Hasselt om zich in te leven in de leefwereld van gedetineerden. Ik vind het belangrijk het onbekende te leren kennen vooraleer een oordeel te vormen, zegt ze in een gesprek met Vie Kuijken in Tertio van deze week over de reden waarom ze zich vrijwillig van haar vrijheid liet beroven.

Heropvoedingsproject

BZN neemt vijfmaal per jaar burgers van buiten mee de gevangenis in om zelf – ook al is het maar eventjes – te ervaren hoe die wereld is. Ik wou voor mezelf een meer doorgedreven ervaring omdat ik diepgaander contact wilde maken met de mensen die wonen en werken achter tralies. Voor mij is de gevangenis een heropvoedingsproject. Een kans om opnieuw te leren functioneren in de maatschappij.

Maar vandaag is de gevangenis een plek waar je eigenlijk alleen maar crimineel slimmer wordt of ziek, fysiek en mentaal.

Het is – ondanks de innovatieve projecten van hoop die er óók zijn – een middeleeuws concept: opsluiten en niet meer naar omkijken. Hoog tijd dat daar verandering in komt, stelt Anniek Gavriilakis.

Herstel

Ik pleit na mijn verblijf nog meer voor humane detentie, gericht op herstel, zegt Gavriilakis. Zonder iets goed te praten. Mensen krijgen een time-out om een reden. Zonder slachtoffers te willen schofferen, want die verdienen de rechtvaardigheid van strafuitvoering en het herstel van schade. Maar is de time-out in de gevangenis efficiënt? Als je kijkt naar de hallucinante recidivecijfers niet. Het systeem structureel veranderen vraagt tijd.

Vrijheidsberoving is de essentie van straf. Kleinering of schending van de privacy hoeft daar niet bovenop te komen. Ik geloof dat een menselijke detentie iedereen ten goede komt. De gevangenen zelf, die ondanks hun daden ook en vooral mens zijn, maar ook de samenleving varen er wel bij.

Want hoe zou jij zelf willen dat iemand vrijkomt? Als een tikkende tijdbom of als een betere versie van zichzelf?

Verveling is het oorkussen van de duivel, zei men vroeger. Het gebrek aan mogelijkheid tot nuttige tijdsinvulling met arbeid, sport, therapie, sociale contacten en studie door gebrek aan middelen en personeel, vormt een groot probleem binnen het gevangeniswezen. Veel organisaties en vrijwilligers dragen hun steentje bij, maar er is meer nodig.

Meer werk

Gavriilakis pleit ervoor te voorzien in meer werk voor gedetineerden. Werken tijdens detentie doodt de tijd. Nu kan slechts minder dan de helft van de gedetineerden werken. Gedetineerden kunnen met de vergoeding van hun werk hun slachtoffers terugbetalen en werken is een voorbereiding op reïntegratie.

• Lees de integrale tekst van het interview van Vie Kuijken in Tertio nr. 1023 van woensdag 18 september 2019.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.