André Watteyne: ‘Economie is meer dan alleen winst maken’

Ik heb mijn studies economie destijds als een soort discrete dwang ervaren, verrast André Watteyne. Ik vergelijk het met een vegetariër die voor slager studeert, maar ik ben er gaandeweg in gegroeid. Soms vrees ik dat ik met mijn lessen de studenten economie minder genereus maakte. Onderzoek toont immers aan dat de zogenaamde rationeel denkende en op eigenbelang gefocuste ‘homo economicus’ bij studenten economie vaak van een vereenvoudigende hypothese ontaardt in een gedragsmodel. Ze worden blijkbaar minder gevoelig voor de grotere samenhang. Auteurs als Thomas Piketty, Paul De Grauwe en Kate Raworth verruimen elk op hun manier het economische perspectief in vergelijking met wat nog steeds wordt aangeboden in inleidende handboeken. De inbedding van de economie in de maatschappij en in de planeet krijgt er systematischer aandacht.

Nudging

Watteyne verwondert zich erover dat we de uiteindelijke functie van de economie, het geluk, niet meer voor ogen houden. We moeten meer en flexibeler werken om de begroting in evenwicht te krijgen en op te kunnen tornen tegen de buitenlandse concurrentie. Dat klopt natuurlijk.

Maar het is toch ook niet overbodig zich af te vragen wat geproduceerd wordt in die ‘jobs, jobs, jobs’? Gaat het om wat we echt nodig hebben of om wat ons door de reclame wordt opgedrongen?

Als voetballiefhebber word ik op de commerciële zenders blootgesteld aan dat soort nudging – een duwtje in de richting van steeds meer consumeren. Men associeert koopwaar met waarden zoals gezondheid, schoonheid, vriendschap en liefde, een voorbeeld van hoe het niet moet. Reclame verbieden? Dergelijke maatregelen zijn altijd ex post. Het concept van de eerder vermelde Raworth gaat hiervan uit: in plaats van eerst te vervuilen en daarna taksen op te leggen die de vervuiling moeten terugdringen, is het aangewezen vooraf te bepalen of een activiteit al dan niet wenselijk is.

Klimaat en migratie

Ook klimaat en migratie zijn hot topics, al haast Watteyne zich eraan toe te voegen dat hij die thema’s gaandeweg steeds meer in zijn colleges integreerde. Toen de studenten voor het klimaat brosten, stond ik daar helemaal achter, precies omdat ik er altijd gevoelig voor was. Ik ben nu wat ouder en net het besef van de eindigheid maakt je alerter voor de grote vragen in het leven. Ja, ook migratie hoort daarbij.

De landsgrenzen vormen de hardste vorm van discriminatie. Die is zowel onrechtvaardig als inefficiënt.

Natuurlijk moet je denken aan het draagvlak. Maar in plaats van dat draagvlak in goede populistische traditie neer te halen, moet je meer wijzen op potentiële, ook economische voordelen van migratie.

• Lees het integrale interview van Geert De Cubber met prof André Watteyne in Tertio nr. 1024 van woensdag 24 september 2019.
• Lees meer over de editie 2019-2020 van Denkend geloven, met als thema: ‘Wereld in transitie’, met 4 lezingen op evenveel locaties.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.