Wie was Jezus volgens de evangeliën?

De eerste plek om op zoek te gaan naar Jezus is uiteraard in de Bijbel zelf. Meer bepaald in de 4 evangeliën.

Wat vertellen de evangeliën?

Niet alle 4 de evangelisten vertellen bijvoorbeeld over de geboorte van Jezus. Matteüs benadrukt eerst zijn koninklijke afstamming en vertelt dan hoe zijn geboorte wordt aangekondigd aan Jozef in een droom. Bij Lucas wordt diezelfde blijde boodschap aan Maria gebracht door de engel Gabriël. Omdat Jozef en Maria voor een volkstelling naar Bethlehem moeten, wordt Jezus daar geboren in een kribbe, waar hij bezoek krijgt van herders en volgens Matteüs ook 3 wijze koningen uit het Oosten.

Acht dagen later wordt Jezus in de tempel opgedragen, waar de oude Simeon hem herkent als de langverwachte Messias. Koning Herodes vreest echter voor zijn troon, wat de kersverse familie verder doet vluchten naar Egypte om aan diens kindermoord te ontsnappen. Nadien vestigen ze zich terug in Nazareth, waar Jezus opgroeit. Het enige wat verder verteld wordt over de jeugd van Jezus vinden we bij Lucas wanneer Jezus op 12-jarige leeftijd een bezoek brengt aan de tempel in Jeruzalem en er met de schriftgeleerden praat en zegt: ‘Wist u niet dat ik bezig moet zijn met de dingen van mijn Vader?’

Wist u niet dat ik bezig moet zijn met de dingen van mijn Vader?

Jezus van Nazareth

Jezus’ officiële verhaal begint nadien bij alle evangelisten met zijn doop door Johannes de Doper in de Jordaan, die hem volgens Johannes aanwijst als "het Lam van God, dat de zonden van de wereld wegneemt". Nadien trekt hij zich volgens Matteüs en Marcus 40 dagen terug als beproeving in de woestijn. Bij zijn terugkomst verzamelt hij discipelen zoals Petrus, Andreas, Jakobus, Simon, Johannes en Nathanaël … om hem heen en trekt hij rond in Galilea.

Geliefd en gevreesd

Zijn boodschap is revolutionair en roept zowel bewondering als weerstand op. Want hij geneest zieken, lammen en melaatsen, wekt doden op, voedt duizenden mensen met enkele broden en vissen, verandert water in wijn en loopt over water. Hij zoekt volgens Marcus en Lucas ook bewust de uitgestotenen op: zondaars, tollenaars en Samaritanen, gaat respectvol om met vrouwen en confronteert religieuze leiders met hun hypocrisie.

Hij vertelt verhalen zoals over de barmhartige Samaritaan en de verloren zoon. En houdt volgens Matteüs de beroemde Bergrede: waarin hij de kern van zijn boodschap samenvat: “Zalig de armen van geest, want van hen is het Koninkrijk der hemelen.” Ook onderwijst hij de gouden regel – behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden – en leert hij zijn volgelingen bidden met het Onze Vader. Zijn passage wekt een diepe indruk: mensen stromen massaal toe.

Een misdadiger aan het kruis vraagt om genade en Jezus belooft hem: "Vandaag nog zul je met mij in het paradijs zijn.

Verraden door zijn vrienden

Jezus’ populariteit zorgt ervoor dat religieuze leiders hem als een bedreiging zien. Alle evangelisten volgen hem op zijn tocht naar Jeruzalem waar hij jubelend wordt onthaald, maar achter de schermen een complot tegen hem wordt gesmeed. Tijdens het Laatste Avondmaal kondigt hij volgens Matteüs aan zijn discipelen dat nakende verraad aan. Wanneer hij zich nadien terugtrekt om te bidden, wordt hij met de hulp van één van hen, Judas, gearresteerd en door Pontius Pilatus onder druk van de menigte tot de kruisdood veroordeeld omdat hij toegeeft dat hij de Messias is.

Aan het kruis toont hij volgens Lucas zijn barmhartigheid tot het einde: "Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen." Een misdadiger aan het kruis vraagt om genade en Jezus belooft hem: "Vandaag nog zul je met mij in het paradijs zijn." Volgens Marcus zijn de laatste woorden voor hij sterft: "Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?", volgens Johannes: “Het is volbracht.” Na zijn dood scheurt volgens Marcus het voorhangsel in de tempel. Een Romeinse centurio erkent: “Werkelijk, deze man was Gods Zoon.”

Uit de dood verrezen

Na zijn dood wordt Jezus in een graf gelegd, maar op de derde dag is volgens alle evangelisten het graf leeg. Drie vrouwen die dat volgens Marcus ontdekken, vluchten vol angst weg. Hij verschijnt nadien aan zijn discipelen en geeft hen de Grote Opdracht: “Ga en maak alle volken tot mijn discipelen.” Volgens Lucas eindigt hij met een zegen en stijgt op naar de hemel.

Wie was Jezus?

7 weken gaan we in 7 nieuwsbrieven op zoek naar wie Jezus was. Vanuit 7 verschillende invalshoeken: kunsthistorisch, religieus, hedendaags … Zodat we op het einde een genuanceerd, veelzijdig en rijker beeld hebben van een van de meest invloedrijke personen in de geschiedenis: Wie was Jezus? Geen enkele e-mail missen? Schrijf je hier nog snel in. Volgende week: wie was Jezus volgens het historisch-kritisch onderzoek?

Professor, wat betekent 'evangelie' eigenlijk?

Evangelie komt van het Griekse woord ‘euangelion’, dat 'blijde boodschap' betekent. In de Bijbel worden hier de 4 blijde boodschappen over het leven van Jezus mee bedoeld, geschreven door 4 evangelisten: Matteüs, Marcus, Lucas, Johannes. Elk vertellen ze hun ‘eigen versie’ van de feiten. Als we ze samen puzzelen komen we tot het canonieke verhaal over het leven en de dood van Jezus.

Wordt Jezus in elk evangelie anders gepresenteerd?

Niet alle 4 de evangeliën werden op hetzelfde moment geschreven. Er wordt vanuit gegaan dat het evangelie van Marcus het oudste is en dat Matteüs en Lucas zich deels op hem hebben gebaseerd. Sommige passages zijn immers woordelijk hetzelfde. Samen worden ze daarom de synoptische evangeliën genoemd.

De reden waarom sommige passages dan toch verschillen of in een andere volgorde staan, heeft te maken met andere accenten die de auteur wou leggen. Die keuzes maakten ze in functie van hun doelgroep: wat was belangrijk om hen te vertellen om hen van Jezus’ leer te overtuigen?

‘Is als’ versus ‘Ik ben’

Het evangelie van Johannes werd later geschreven en is heel anders dan de andere drie synoptische evangeliën. Dit evangelie is meer theologisch en legt de nadruk op Jezus als de eeuwige Zoon van God. Het richt zich tot gemeenschappen met een diepere geloofsreflectie, daarom gebruikt hij lange toespraken, symboliek zoals in de opwekking van Lazarus en spreekt hij in "Ik ben"-uitspraken om Jezus’ goddelijke natuur te bevestigen.

Was men zich vanaf het begin bewust van de verschillen tussen de evangeliën?

Zeker! De vraag rees zelfs of er niet tot één uniforme versie moest worden gekomen. Sommige stromingen zoals de gnostiek, probeerden dat inderdaad. Maar de Kerk besloot de verschillen te omarmen en in de plaats daarvan tot een canon van de gezaghebbende versies te komen. Er ontstond zelfs een wetenschappelijke studie die zich bezig houdt met de verschillen tussen de evangelies: het synoptische vraagstuk genoemd.

Zijn er nog geschriften over het leven van Jezus?

Het Nieuwe Testament van de Bijbel bevat 14 brieven van Paulus, ook wel de Paulijnse of Paulinische brieven genoemd. Enkele daarvan behoren tot de oudste overgeleverde christelijke documenten: ze zouden tot 20 jaar voor de vier canonieke evangeliën ontstaan zijn.

Inkijk in het vroege christendom

Paulus begon de brieven te gebruiken als een middel om te communiceren met de vele plaatselijke christelijke gemeenten die hij of anderen eerder hadden gesticht. Soms ontstonden daar conflicten of discussies die hij via brief beslechtte.

De brieven verschaffen daardoor veel inzicht in de overtuigingen en controverses van het vroege christendom. Maar over het aardse leven van Jezus halen we er, in tegenstelling tot de evangeliën, weinig informatie uit. Ze bevatten voornamelijk verwijzingen naar de kruisiging en opstanding van Jezus.

De evangeliën als historische bron?

Samen vertellen de 4 evangeliën ons dus best veel details over het leven van Jezus. Maar zijn ze ook allemaal historisch correct? En hoe kunnen we dat weten? Daar gaan we naar op zoek in de volgende nieuwsbrief!