Duitse jezuïet en kerkhistoricus Peter Gumpel overleden

De Duitse jezuïet Peter Gumpel is op 12 oktober op 98-jarige leeftijd overleden in de ziekenboeg van het generalaat van de jezuïeten in Rome. Gumpel, die zowel theoloog als kerkhistoricus was, genoot internationaal grote faam als kerkhistoricus en rapporteur  voor de zaligverklaring van Eugenio Pacelli (1876-1958), beter bekend als paus Pius XII. Hij was een van de laatste getuigen van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), waarvoor hij zowel als adviseur en als vertaler aan de slag was. Tot aan zijn emeritaat was hij hoogleraar aan de Gregoriaanse Universiteit. 

Gumpel was een van de weinige jezuïeten die van paus Paulus VI directe toegang kreeg tot het Geheim Archief van het Vaticaan. Radio Vaticaan

Peter Gumpel werd in 1923 geboren in het Duitse Hannover. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest hij vluchten uit nazi-Duitsland, omwille van de openlijke oppositie van zijn ouders tegen Adolf Hitler. Daardoor kwam hij eerst in Frankrijk en vervolgens vanaf 1938 in Nederland terecht, waar hij in 1942 ook getuige was van de massale deportatie van Joden. Hij verbleef tot kort na de oorlog op het Canisius College van de jezuïeten in Nijmegen. Vervolgens vertrok hij naar Rome, waar hij in 1952 tot priester werd gewijd. In 1965 kreeg hij als een van de eersten toegang tot het uitvoerige, en tot dan nog geheime, ongepubliceerde archief over de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald voor de periode 1939-1945, en het lange pontificaat van Pius XII (1939-1958), nadat de paus het beheer van dat archief aan de jezuïeten had toevertrouwd.

Stilzwijgen

Later kregen de jezuïeten Angelo Martini, Burkhart Schneider, Robert Graham en Pierre Blet van de paus de opdracht om de belangrijkste documenten in het oorlogsarchief van het Vaticaan samen te vatten in de monumentale 12-delige publicatie Actes et Documents du Saint Siège relatifs à la période de la Seconde Guerre Mondiale die historici toelieten om een meer genuanceerd beeld te krijgen van Pius XII en zijn discrete diplomatieke initiatieven ten gunste van vervolgde Joden, waardoor hij volgens de joodse academicus Sir Martin Gilbert hoogstwaarschijnlijk meer dan 100.000 Joden het leven heeft gered. Gumpel beschouwde het als een van zijn belangrijkste missies om de theatrale karikatuur te ontkrachten over het stilzwijgen van de oorlogspaus over de Jodenvervolging, die in 1963 mee door de Sovjetpropaganda ingang had gevonden door het toneelstuk Der Stellvertreter van Rolf Hochhuth. Hij toonde onder meer aan dat Pius XII een groot deel van zijn persoonlijke fortuin heeft gebruikt om Joodse vluchtelingen te helpen.

Bron: Vaticannews.va/Avvenire/Kathpress.at