Hitlers paus van Kretzer of de 'valse geschiedenis’ van Pius XII

De Amerikaanse socioloog David Kertzer heeft dit jaar in de lente het boek Hitler's Pope: The Secret History of Pius XII gepubliceerd. Volgens de uitgever is dit het eerste boek dat de volledige waarheid vertelt over de houding van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog. Pius XII was paus van 1939 tot 1958. In werkelijkheid komt het boek echter vooral tegemoet aan de verzuchting van de Italiaanse filosoof Giordano Bruno: Se non è vero, è ben trovato (Als het niet waar is, dan is het toch maar goed gevonden) en het is bekend dat dit doorgaans garant staat voor mooie verkoopcijfers, ook al wordt de geschiedenis daarmee geen recht aangedaan. 

Voor de Vlaamse historicus en directeur van het Historische Archief van de Afdeling Relaties met de andere Staten van het staatssecretariaat van de Heilige Stoel Johan Ickx is het zonneklaar dat het boek zijn ambitie allerminst waar maakt. Hij kan niet begrijpen hoe Kertzer de aan hem verstrekte documenten uit de Vaticaanse archieven van het Vaticaan gebruikt om een onjuist verslag uit te brengen, vooral dan over de houding van paus Pius XII tegenover de joden. Kertzer beweert onder meer dat de paus alleen gedoopte joden zou geholpen hebben. Maar dat is manifest onjuist. Zelfs al in de jaren 1930, voordat hij paus was, gaf toen nog kardinaal Eugenio Pacelli als staatssecretaris van de Heilige Stoel de opdracht om zoveel mogelijk joden te helpen.

Johan Ickx verwerpt de kritiek dat vele documenten uit de Vaticaanse archieven over de Tweede Wereldoorlog niet toegankelijk zouden zijn. Maar het is natuurlijk essentieel om die documenten zorgvuldig te lezen en in hun historische context te evalueren. Als voorbeeld verwijst hij naar onderzoekers die hun blik tot de documenten van één land beperken, terwijl er uit 30 tot zelfs 35 landen documenten kunnen geraadpleegd worden. Hij herinnert eraan dat de openstelling van de oorlogsarchieven 9 jaar werd voorbereid. In 2020 werden de archieven dan ook effectief opengesteld door de paus. Mede daardoor zijn alle documenten van het pontificaat van Pius XII uit de periode 1939-1948 nu gedigitaliseerd en toegankelijk.  

Bron: KNA/Katholisch.de