Vandaag is Scheppingsdag: bid mee voor klimaatrechtvaardigheid

Christelijke kerken wereldwijd vieren vandaag op uitnodiging van paus Franciscus en de ‘groene’ patriarch Bartolomeus van Constantinopel de Scheppingsdag. Het Oecumenische patriarchaat nam als eerste het initiatief om deze scheppingsdag jaarlijks op 1 september te vieren. Later vond het initiatief, mede dankzij de steun van de paus en het Vaticaan, ook in de andere christelijke Kerken navolging. Vandaag betekent de dag het begin van de ‘scheppingstijd’, een periode waarin aandacht wordt gevraagd voor onze zorg en verantwoordelijkheid voor het milieu. 

Zorg voor de Schepping

De twee scheppingsverhalen bij het begin van de Bijbel maken eigenlijk al duidelijk dat de zorg voor de aarde en het milieu, die volgens het scheppingsverhaal door God aan de mens is toevertrouwd, al in onze genen is ingebakken. Het voortbestaan van een leefbare aarde is een conditio sine qua non voor het voortbestaan van de mensheid zelf. 

Maar anderzijds kan bezwaarlijk worden beweerd dat dit thema in de theologie en het kerkelijk leergezag doorheen de eeuwen een belangrijke plaats heeft ingenomen. Dat de geesten en gevoeligheden doorheen de jaren sterk veranderd zijn, wordt duidelijk als je bedenkt dat het thema tijdens de eerste Europese Oecumenische Assemblee van 1989 in Bazel nog stiefmoederlijk werd behandeld. Die bijeenkomst in Bazel was eigenlijk het eerste belangrijke oecumenische overleg van Europese kerken sinds het Tweede Vaticaans Concilie over de thema’s vrede, gerechtigheid en zorg voor de Schepping.

Dat er daarbij toen ook over het thema van de zorg voor de schepping werd gepraat leek zelfs voor vele deelnemers bijkomstig.

De oecumenische patriarch speelde met de organisatie van verschillende milieuconferenties, die hem overigens de bijnaam van groene patriarch bezorgden, een belangrijke rol bij de bewustmaking. De katholieke Kerk en ook de kerkleiding hinkten achterop en hebben het thema eigenlijk pas rond de eeuwwisseling als een echt belangrijk thema opgepikt.

(vervolg na de afbeelding)

Europese kerken 

De Raad van Europese Bisschoppenconferenties (CCEE) en de Conferentie van Europese Kerken (CEK) publiceren nu een gemeenschappelijke verklaring waarin zij christenen uitnodigen om de zorg voor de schepping mee ter harte te nemen en om ‘de tijd van de schepping', van 1 september tot 4 oktober, mee te vieren. Daarbij vragen zij dit jaar om bijzondere aandacht voor slachtoffers van verschillende vormen van milieuonrechtvaardigheid: ‘Telkens als wij mensen zien die dorst hebben of kampen met droogte, bidden wij: Laat gerechtigheid en vrede stromen. Telkens wanneer we de onmenselijke vernietiging van oorlog zien, zoals in Oekraïne, Somalië, Jemen, Eritrea, Myanmar en vele andere plaatsen in de wereld, waar essentiële behoeften worden ondermijnd of waar water wordt gebruikt als wapen tegen onschuldige burgers, herhalen we dezelfde woorden”, luidt de gezamenlijke verklaring. 

Volgens de christelijke kerkleiders heeft onze inzet voor een rechtvaardigere en meer duurzame manier van leven voor de hele mensheid slechts kans op slagen in de mate dat wij onze inspanningen versterken om ons gemeenschappelijk huis te beschermen, onze levensstijl te veranderen en matigheid en nuchterheid bevorderen bij het gebruik van hulpbronnen die een geschenk van God zijn.

Verandering van levensstijl en inzet voor klimaatrechtvaardigheid

Ook de Laudato Si'-beweging (naar de ‘groene encycliek’ van paus Franciscus) steunt deze oproep van de Europese kerken en vraagt om mee te bidden voor klimaatrechtvaardigheid. Ook politieke leiders in het bijzonder worden uitgedaagd om zich hier voor in te zetten en om die manier bij te dragen tot meer vrede en gerechtigheid. Het bidden van een gebed of een voorbede bij de start van de Scheppingstijd kan een aanzet zijn, maar het is duidelijk dat onze inzet voor het milieu en de Schepping zich daartoe niet kan beperken. 

Bij ons in Vlaanderen vraagt Ecokerk vooral tijdens deze periode om steun voor zijn campagne ‘Genees de aarde en alles wat ademt en leeft’ als aanzet tot een integrale ecologie. De campagne is ook een uitnodiging om meer aandacht en waardering te hebben voor de de rijke biodiversiteit van onze wereld die helaas sterk is bedreigd door toedoen van de mens. Behalve een map met liturgische suggesties voor de hele scheppingstijd, geeft Ecokerk.be ook tal van tips en een lange checklist om thuis, in de parochie of vereniging te werken aan de bescherming en herstel van de biodiversiteit, gaande van een eenvoudiger levensstijl, vermindering van de CO2-uitstoot, inzet voor eerlijkere en duurzame handel, ecologische opvoeding en bewustmaking en het zich eigen maken van een ecospiritualiteit. Kardinaal De Kesel gaf eind mei alvast al een concrete aanzet met het planten van een Laudato Si’-boom, als uitnodiging naar parochies en gemeenschappen om de komende weken zelf zo’n bomen te planten en om andere manieren te zoeken om te ‘vergroenen’. 

Boodschap van Paus Franciscus voor de Scheppingsdag (Nederlands)

Gebed bij de campagne “Genees de aarde en alles wat ademt en leeft”

Enige, Gij onze God,
Gij die ons al riep van in de moederschoot
om te leven in vrijheid en verantwoordelijkheid,
om de aarde te beheren, te bewerken en te bewaren,
en haar zo in te richten dat er leven is voor al wat leeft,

wij bidden u voor alle leven op aarde,
de planten, de dieren, in al hun diversiteit,
de kwetsbare schoonheid van al wat ons omringt
en waarin Gij aanwezig zijt met uw scheppende kracht.
Doe ons meer en meer beseffen dat we familie zijn van elkaar,
dat alles met alles verbonden is en oneindig waardevol,
dat alles ons oproept om in relatie te treden met U.

Wij bidden u voor alle slachtoffers van milieuvernietiging,
de mensen die hun vruchtbare grond zien veranderen in woestijn
die meren zien opdrogen, gletsjers zien afsmelten, bossen zien verdwijnen,
die moeten verhuizen naar onzekerheid en armoede.
Maak ons tot medestanders op hun pad.
Maak hen sterk en veerkrachtig,
zodat ze de moed en de energie vinden
om hun leven opnieuw in handen te nemen,
hun waardigheid te herwinnen en nieuwe toekomst te vinden.

Wij bidden u voor alle mensen die verantwoordelijkheid dragen,
kleinschalig en dichtbij, in vereniging, parochie, school, instelling of bedrijf,
voor de verantwoordelijken in onze gemeente, in ons land,
of op wereldschaal, in de internationale economie en politiek.
Dat ze elkaar vinden in een dialoog die de tegenstellingen overwint.
Dat ze keuzes verhelderen, plannen maken, en samenwerken 
om ons weg te halen uit de dodende spiraal van armoede en ecologische vernietiging
die onze wereld en onze toekomst bedreigt.

Wij bidden u voor onszelf:
maak ons gevoelig voor onrecht en vernieling,
zodat we de schreeuw horen,
zowel van de arme als van de aarde
en het tot richtingaanwijzer maken
voor de keuzes in onze dagelijkse leven.