Hoe Ferdinand Verbiest het vertrouwen won van de keizer van China

Ferdinand Verbiest werd geboren op 9 oktober 1623, dus 400 jaar geleden. Op zijn achttiende trad hij in bij de jezuïetenorde en in 1659 mocht hij als missionaris naar het Verre Oosten vertrekken. Daar trad hij in het voetspoor van de andere bekende jezuïet en Chinamissionaris Matteo Ricci om er de missie van de jezuïeten in China voort te zetten. De West-Vlaming vestigde zich in de missie van San-an fo en mat zichzelf de Chinese naam Nan-huai-Zjen (goedhartige) aan.

Zijn leven krijgt een spectaculaire wending als hij nauwelijks een jaar later naar Peking wordt geroepen, waar hij astronoom wordt aan het keizerlijk hof. De Belg kreeg er al snel grote faam en aanzien, onder meer met de introductie van nieuwe, voor China revolutionaire instrumenten voor het al bestaande observatorium. Hij maakt Chinezen ook vertrouwd met de wereldbol, zonnewijzers, wateruurwerken, waterpompen tegen overstromingen en zelfs een thermometer en een camera obscura.

Miskend

Als Damiaan de bekendste Belg is, dan kan van Ferdinand Verbiest gerust gezegd worden dat hij een van de meest miskende Belgen is. Verbiest won tijdens de Qing-dynastie als ervaren wiskundige en astronoom het vertrouwen van het moeilijke toegankelijke Keizerlijke Hof in China, maakte het land vertrouwd met het beste van de westerse wetenschap (weliswaar in de hoop om de Chinezen zo voor het christendom te winnen).

Zo corrigeerde hij de Chinese kalender omdat de Europese astronomie nauwkeuriger was dan de Chinese.

De Belg won het vertrouwen van keizer Kangxi, die door de West-Vlaming werd onderricht in meetkunde, filosofie en muziek. Daarnaast schakelde de keizer hem ook nog in als diplomaat, cartograaf en vertaler. Toen hij op 64-jarige leeftijd na een ongelukkige val van zijn paard overleed, kreeg hij een staatsbegrafenis. Dat had op dat moment geen enkele andere westerling hem voorgedaan. Bij zijn uitvaart prees Keizer Kangxi hem voor zijn trouw als vriend en raadgever. Op 28 januari 1687 werd de missionaris bijgezet in een prachtig graf, naast dat van die andere legendarische Chinamissionaris Matteo Ricci. Zijn graf werd door de keizer persoonlijk betaald.

(vervolg na de afbeelding)

Zoals dat in die tijd bij missionarissen wel vaker het geval, beleefde hij in China ook bewogen en zelfs hachelijke tijden. Tijdens een vervolging van christenen werd ook Verbiest met andere missionarissen gevangengenomen op beschuldiging van samenzwering en het preken van een ‘verderfelijke’ leer. Ook zijn astronomische leer werd door zijn aanklagers als vals en onjuist voorgesteld. Maar die werden op hun beurt door de jezuïet op hun plaats gezet toen hij het precieze tijdstip van een totale zonsverduistering wist te voorspellen. 

Verbiest kreeg eerherstel en via hem kregen de jezuïeten het ook voor elkaar dat er in 1692 door de keizer een edict werd uitgevaardigd waarmee  de kerken erkenning kregen en de christenen godsdienstvrijheid. 

De grote droom van Verbiest, om de Chinezen te bekeren tot het christendom, kende minder succes.

Dat was nochtans aanvankelijk de reden waarom hij zo graag naar China vertrok. Uiteindelijk was het Rome zelf dat zijn missie in China en daarmee de kans om er het christendom op ruime schaal te verspreiden onderuit heeft gehaald. De West-Vlaming verdedigde dat Chinese priesters het missaal en het brevier in het Chinees zouden bidden en niet in het voor hen totaal onbegrijpelijke Latijn. Maar Rome hield voet bij stuk en zette daarmee voor eeuwen een rem op de verspreiding van het christendom. Rome leerde er de harde les dat het hart van het Chinese bevolking slechts kan gewonnen wonnen door respect te hebben voor hun taal, cultuur en tradities.  

Avonturier en multitalent

De gemeente Pittem, Westtoer en de provincie West-Vlaanderen maken met de opening van een bezoekerscentrum duidelijk dat zij de vierhonderdste verjaardag van de geboorte van de Pittemse missionaris, astronoom, ingenieur en diplomaat niet ongemerkt laten voorbijgaan. In 2010 werd er in Pittem al een bezoekerscentrum geopend, dat nu een grondige make over heeft gekregen.

Het centrum werd daarbij omgedoopt tot Ferdinand Verbiest Experience Center.

Dankzij de financiële inbreng van Toerisme Vlaanderen werd het bezoekerscentrum uitgebreid met een nieuwe animatie, een eigentijds onthaal en een polyvalente ruimte met interactieve elementen. Aan de hand van kaarten, voorwerpen en geluids- en beeldfragmenten kan je er kennismaken met het avontuurlijke leven van Verbiest en zijn talrijke realisaties. Burgemeester Denis Fraeyman (CD&V): ‘Iedereen kent zijn naam, maar tijdens de voorbereidingen naar dit evenement werd duidelijk dat heel wat mensen maar weinig afweten van Verbiest. Met het vernieuwde bezoekerscentrum willen we daarmee eindelijk komaf maken.’

Op 9 oktober, de verjaardag van Verbiest, wordt het Verbiestjaar definitief afgesloten met een academische zitting in Pittem.