Duitsers keren kerken de rug toe

Volgens een nieuwe studie verliezen Kerk en geloof steeds meer aan betekenis in de Duitse samenleving. Zowel de katholieke als de lutherse kerk, de twee grootste kerken van het land, kampen met een grote vertrouwenscrisis, een daling van de kerkelijke loyaliteit, en sterk ledenveries. Elke poging om het eigen imago te verbeteren wordt door het publiek bovendien onmiddellijk geïnterpreteerd als een vorm van zelfrechtvaardiging. Het verlies van het aanzien gaat hand in hand met de achteruitgang van de individuele vroomheid. Terwijl in 1949 nog 90 procent van de Duitsers in God geloofde, is dat vandaag de dag nog maar 50 procent. Meer dan de helft van de ondervraagden, namelijk 56 procent, is ‘seculier’ en daarvan is een grote groep zelfs antireligieus. 

Voor de meeste Duitsers is betrokkenheid bij de kerk van de wieg tot het graf niet langer vanzelfsprekend.

Dat zijn de belangrijkste besluiten van het ‘kerklidmaatschapsonderzoek’ dat sinds 1972 om de tien jaar op initiatief van de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) wordt gehouden. Het is de eerste keer dat ook de Duitse katholieke Kerk daaraan heeft deelgenomen. Recent had een rondvraag van opinieonderzoeksinstituut YouGov al aangetoond dat een op twee Duitsers nooit nog een kerk bezoekt. Volgens het zesde kerklidmaatschapsonderzoek kampt vooral de katholieke kerk met een ernstige crisis. Het celibaat en de weigering om vrouwen te wijden worden door vele Duitsers als achterhaald ervaren. Daar bovenop is er nog de crisis en het imagoverlies door de vele misbruikschandalen. Slechts 4 procent van de katholieken en 6 procent van de protestanten heeft nog een nauwe band met de kerk. 32 procent voelt zich christen maar hecht geen groot belang aan de kerk. 12 procent van de katholieken en 13 procent van de protestanten zegt zelfs dat zij religie niet nodig hebben. Opmerkelijk is dat Duitse katholieken meer vertrouwen hebben in de protestantse dan in de eigen kerk, al is er bij alle Duitsers nog aanzienlijk minder vertrouwen in de politiek. 

De afwijzing van Kerk en geloof komt het geluk en de onderlinge solidariteit van Duitsers anderzijds allerminst ten goede. ‘Nooit eerder werden in Duitsland zoveel depressies gediagnosticeerd als vandaag. Nooit eerder waren er zoveel eenzame mensen en nooit eerder werden bejaarde mensen zo eenzaam oud. De onderzoekers zien daarin echter ook kansen voor de kerk die zich sterker moet engageren in de strijd tegen eenzaamheid, om mensen die een crisisperiode meemaken beter bij te staan, om de deuren open te zetten en gastvrij te zijn en om te blijven geloven dat kerken een onvervangbare bijdrage leveren aan de samenleving. 

Volgens de Duitse religiesocioloog Detlef Pollack kunnen kerken pastorale zorg verlenen, sociale en diaconale taken vervullen en ook goed jeugdwerk en religieus onderwijs bieden. ‘Dit vergroot de kans dat mensen het gevoel krijgen dat ze kerkelijke medewerkers kunnen vertrouwen. Toch is de invloed van de kerken beperkt. Veel mensen zijn zich niet meer bewust zijn van wat de kerk te bieden heeft.’

De kerk moet op zoek gaan naar nieuwe manieren om mensen behulpzaamer te ondersteunen in hun levenssituatie.

EKD-raadsvoorzitter Annette Kurschus en bisschop Georg Bätzing schrijven in het voorwoord: ‘De kerken worden geconfronteerd met meerdere crises en worden blootgesteld aan grote verwachtingen van hervormingen.’ De centrale uitdaging bestaat erin om het contact met culturele veranderingen niet te verliezen, aantrekkelijk te blijven voor de jongste generaties en om niet alleen mensen aan te spreken die goed ingeburgerd zijn in de samenleving.

Bron: KNA/Katholisch.de/NZZ