Dossier asielzoekers (III): 'Leeftijdsschatting is klucht'
Kerknet brengt je deze week getuigenissen van mensen die betrokken zijn bij de opvang van niet-begeleide minderjarige asielzoekers.
Kerknet sprak met hulpverleners in oriëntatie- en observatiecentra (OOC), waar minderjarigen 30 à 45 dagen worden opgevangen. Alle begeleiders klaagden zonder uitzondering, en los van elkaar, over de verplichte leeftijdsschatting bij asielzoekers die geen degelijk identiteitsbewijs kunnen voorleggen en van wie wordt vermoed dat ze eigenlijk meerderjarig zijn. Die tests worden op last van de Dienst Vreemdelingenzaken uitgevoerd.
Het is onze grootste frustratie.
Aan het woord is een van de hulpverleners die we spraken. 'Natuurlijk zijn er valse minderjarigen, meerderjarigen die zich jonger voordoen (70% van degenen die een test moeten ondergaan volgens recente gegevens, red.). Ze weten dat een minderjarige niet kan worden teruggestuurd naar het thuisland. Maar wij zijn soms echt kwaad dat iemand die volgens ons meerderjarig is toch minderjarig wordt geschat. Zeker als we daarna aan iemand die volgens ons wél minderjarig is, en in een kwetsbare situatie zit, moeten zeggen dat hij of zij volgens het onderzoek meerderjarig is.'
'Botscan' is een foute term
Doorgaans wordt gesproken van een 'botscan', maar dat is een foute term. Bij een botscan wordt een vloeistof ingespoten om aandoeningen van het skelet of ontstekingen op te sporen. Bij een leeftijdsschatting worden de tanden, de handbeentjes en het sleutelbeen onderzocht.
Prof. dr. Guy Willems is gespecialiseerd in forensisiche tandheelkunde en orthodontie. Hij voert sinds de toestroom van midden augustus zowat dagelijks leeftijdsschattingen uit aan het UZ Leuven. 'Een geoefend tandarts kan veel afleiden uit het gebit. Tot de leeftijd van 16 jaar zijn nog verscheidene tanden in ontwikkeling. Bij een 18-jarige evolueren alleen de wijsheidstanden nog. Tanden hebben als voordeel dat hun aanleg en ontwikkeling hoofdzakelijk genetisch is bepaald, ze ontwikkelen zich al in het embryo vanaf de 6de week. De invloed van omgevingsfactoren (voeding, arbeid...) is dus beperkt. Natuurlijk kunnen er altijd genetische storingen zijn, maar daarbij is meestal de tandgroei vertraagd, wat in dit onderzoek in het voordeel van een asielzoeker is. We gaan bovendien uit van een standaardafwijking van 1,5 jaar, onder of boven.
De asielzoeker krijgt altijd het voordeel van de twijfel.
Maarten Jacobs, groepsbegeleider in een observatie- en oriëntatiecentrum voor niet-begeleide minderjarige asielzoekers, heeft echter geen vertrouwen in de test. 'Zeker niet sinds een voorval met twee broers, bij wie op dezelfde dag een leeftijdsschatting werd uitgevoerd. Volgens die test was de oudere broer eigenlijk jonger dan zijn broer, en was de jongere broer de oudste. Ik heb al nog de indruk gehad dat sommige dossiers gewoon verwisseld raken. Het is een klucht.'
Romelu Lukaku als voorbeeld
Nog een andere begeleider heeft vragen bij de statistieken. 'Ik heb het gevoel dat bijvoorbeeld bij Afrikanen alles op één hoopje wordt gegooid, dat er te weinig rekening wordt gehouden met de grote verschillen binnen Afrika. Je moet geen dokter zijn om te zien dat er een groot verschil tussen de lichaamsbouw van een Ethiopische langeafstandsloper en een Congolese reus zoals Romelu Lukaku.
Prof. dr. Willems begrijpt de bezorgdheid, maar zegt: 'We gebruiken 14 verschillende databanken met gegevens uit Azië, Indië, Afrika, Verenigde Staten, Japan, enz.
Momenteel bouwen we de databank voor Midden-Afrika nog verder uit.
Uiteraard zijn er duidelijke verschillen tussen die verschillende etnische groepen. Wat we echter zien, is dat die verschillen vooral op andere niveaus liggen, zoals de lichaamsbouw, niet zozeer in de tandontwikkeling, die de basis vormt voor de leeftijdsschatting. Meer nog: we hebben vastgesteld dat als we de gegevens van een nieuwe asielzoeker vergelijken met de database uit zijn gebied, dat er dan vaak een overschatting van de leeftijd is – wat dus in zijn nadeel is. Het klinkt misschien vreemd, maar momenteel baseren we ons op een Belgische database, omdat die net in het voordeel is van de jongeren.'
Foto's van handen en sleutelbeen
Na het tandonderzoek worden röntgenfoto's genomen van de hand/pols en van het sleutelbeen. 'Een volledig gesloten hand/pols-structuur komt doorgaans maar voor bij jongens ouder dan 18 en meisjes onder dan 16. Op jongere leeftijden is die nog open. Ook aan het sleutelbeen, de derde fase van het onderzoek, kunnen we veel afleiden. Het sleutelbeen is uiterst belangrijk voor dit onderzoek, omdat het een van de weinige beenderen is die tot de leeftijd van 25 jaar evolueren.'
Sowieso mag een leeftijdsbepaling niet alleen aan de hand van een radiografie gebeuren. De voogdijwet schrijft ook een persoonlijk gesprek en een klinisch onderzoek voor. Ook het advies van sociale deskundigen van het observatiecentrum moet worden ingewonnen.
Geen kind meer kunnen zijn
Advocaat Ivo Flachet is onder meer gespecialiseerd in vreemdelingenrecht. Hij vocht ooit het resultaat van een leeftijdstest aan voor de Raad van State: 'Ik heb me nooit wetenschappelijk in de materie verdiept, maar er bestaat veel discussie over de betrouwbaarheid van de test, zelfs al wordt er rekening gehouden met een foutenmarge. Probleem is dat een eventuele procedure tot 2 jaar kan aanslepen. Tegen dan stelt de vraag of iemand minderjarig is zich soms al niet meer. Een correct onderzoek is niettemin van groot belang.
Een foute leeftijdsschatting een wereld van verschil maken.
'Minderjarigen die toch meerderjarig worden verklaard, missen een deel van hun jeugd', bevestigt een begeleidster van minderjarige asielzoekers die momenteel aan een thesis werkt over de psycho-sociale gevolgen van een leeftijdsschatting die in het nadeel van een asielzoeker uitvalt. 'Het recht op kind zijn wordt hen afgenomen. Ze moeten naar een opvangcentrum voor volwassenen gebracht, waar ze geen onderwijs meer krijgen. Ze krijgen geen voogd toegewezen die hen kan bijstaan. Bovendien krijgen ze soms het gevoel als leugenaar te worden bestempeld.'
Toeloop in Zweden
In België is de röntgenscan verplicht bij leeftijdstwijfel. In Zweden niet meer. Mede daardoor biedt een recordaantal (valse of echte) minderjarigen zich er aan. In juni van dit jaar waren dat er 1.447, bijna een verdubbeling, en dat terwijl het totale aantal asielaanvragen er lichtjes daalt.
Ook de Dienst Voogdij en het kabinet van de bevoegde minister Theo Francken werden over dit onderwerp gecontacteerd, maar reageerden niet op onze vragen.
Lees ook: