Aantal kwetsbare jongeren in deeltijds onderwijs neemt sterk toe

Clochard!, snoeft de ene Afghaanse leerling naar de andere. Het is niet de eerste keer dat het gebeurt. De jongen laat de belediging niet onbeantwoord en gaat door het lint. Waarop hij geschorst wordt. Geweld wordt niet getolereerd in De Rotonde, het Centrum voor Deeltijds Onderwijs in Gent. Of je nu uitgedaagd werd of niet.

Voor agressie is geen plaats in De Rotonde, maar evenmin voor onrecht.

Leerlingenbegeleidster Linda Boone praat op de uitdager in. In Afghanistan zijn Hazara misschien tweederangsburgers, maar hier staan jullie er gelijk voor. Als jij vindt dat je kansen verdient, dan geldt dat evenzeer voor hem.

Linda zou hun moeder kunnen zijn, en die troef speelt ze af en toe met succes uit. Als je mijn zoon was – en je zou hem mogen en kunnen zijn – dan zou ik je hard aanpakken. Ze meent het ook, dat van die zoon mogen zijn. Linda kent haar pappenheimers door en door. Discipline en stiptheid aankweken, staat hoog bovenaan de agenda. En die kwaliteiten probeert ze erin te krijgen met de volharding van een moeder die de toekomst van haar kinderen voor ogen houdt.

Kanskaart voor groeiende groep leerlingen

Het deeltijds beroepsonderwijs kampte lang met een negatief imago. Vaaks was deze vorm van onderwijs het eindstadium voor 16-jarigen die heel het watervalsysteem doorgezwommen hadden. Jongeren die niet goed aarden in het schoolse systeem kunnen hier 2 dagen schoolbanken combineren met 3 dagen (voorbereidende) beroepsactiviteit.

Maar CDO De Rotonde zag zijn leerlingenaantal de laatste jaren spectaculair toenemen. Op 1 februari 2006 telden de vestigingen van De Rotonde samen 102 leerlingen. 5 jaar later waren dat er 253 en vorig schooljaar liep het aantal op tot 371. In heel Vlaanderen is er een stijging van 20% de laatste 5 jaar; ruim 8.500 jongeren volgen in Vlaanderen les in het deeltijds beroepsonderwijs. En die toegenomen interesse ligt niet alleen aan schoolmoeë jongeren die tegen wil en dank hun leerplicht komen vervullen.

Heel wat jongeren zijn gebaat bij de individuele begeleiding die ze in het deeltijds onderwijs krijgen.

Ze volgen er een traject op maat, dat rekening houdt met wie ze zijn, wat ze kunnen en wat ze willen. Er zijn niet-begeleide minderjarige asielzoekers of andere nieuwkomers die na een taalbad in een OKAN-klas meteen een beroep willen leren om zich klaar te stomen voor een baan.

Ook de groep Vlaamse leerlingen die zich in een uiterst kwetsbare situatie bevinden, is sterk toegenomen. Ze zijn vaak wel gemotiveerd om naar school te komen, maar boksen op tegen allerlei problemen thuis, van psychische aard, druggerelateerd of wat nog meer. Naast de intensieve begeleiding is de invoering van de mogelijkheid om (deel)certificaten te behalen, zeker een reden waarom sinds 2008 de belangstelling zo toenam, zegt Sebastian Joye, coördinator van CDO De Rotonde, vestiging Gent Holstraat. Sindsdien kunnen jongeren modules kiezen die meteen leiden tot een bewijs van een bepaalde kwalificatie.

Profiel van de leerlingen in CDO De Rotonde, vestiging Gent Holstraat

• 173 leerlingen
• 27 nationaliteiten
• Bijna de helft spreekt thuis geen Nederlands.
• 80% van de leerlingen is tussen de 16 en de 19 jaar. School lopen kan er tot 25 jaar.

Elke dag een schrijnend verhaal

Als Linda Boone verhalen begint te vertellen over de realiteit van alledag in De Rotonde, is ze niet te stoppen. Collega’s Tom en Tine zijn er even niet. De eerste staat een zwangere leerlinge bij tijdens haar bezoek aan de gynaecoloog. De tweede is een wandeling gaan maken met een meisje dat er samen met haar vriend alleen voor staat en geen inkomen heeft.

Zelden of nooit zit Linda een hele dag aan haar bureau te wachten tot een leerling aanklopt en hulp vraagt. ’s Ochtends begroet ze de leerlingen op de speelplaats en meteen weet ze met wie er wat scheelt of wie er ontbreekt. Dan begint ze te telefoneren om de afwezigen op te sporen.

Spijbelgedrag wordt meteen aangepakt. Maar vaak zijn er ernstige aanleidingen voor afwezigheid.

Een jongen moet voor zijn zieke moeder zorgen en de andere kinderen naar school brengen. Iemand moet gaan werken om schulden van het gezin af te betalen. Nog iemand anders ziet het leven totaal niet meer zitten. Linda en haar collega’s-leerlingenbegeleiders proberen dan instant oplossingen te bedenken om er toch voor te zorgen dat de leerling naar school komt.

Dat is de enige manier waarop wij kunnen helpen. Als de leerlingen hun leerplicht verzuimen, kunnen wij hen niet langer begeleiden. We zijn geen sociale dienst. Maar zolang de motivatie van leerlingen goed zit, zijn we bereid om ver met hen mee te gaan.

Snel ingrijpen is de boodschap

Linda toont de gesloten Facebookgroep van de school, een handig hulpmiddel om laagdrempelig in contact te zijn met leerlingen. Via dat platform worden kleine en grote verdrietjes, zorgen en vreugde gedeeld. Op die manier proberen de 3 leerlingenbegeleiders alle leerlingen nabij te zijn, om op tijd te kunnen ingrijpen als er problemen rijzen die een impact kunnen hebben op hun leertraject.

Hervormingen verontrusten het deeltijds beroepsonderwijs

2 conceptnota’s op de tafel van de Vlaamse regering verontrusten het deeltijds onderwijs. Het gaat om de nota’s Duaal leren en Samen tegen schooluitval. De eerste gaat uitdrukkelijk over het deeltijds onderwijs, de tweede is algemener van aard.

Wat leren we uit beide nota’s?

1 Duaal leren

De leercomponent wordt sterker afgestemd op de werkplekomgeving. Wie succesvol de werkervaring en de leercomponent doorloopt, verwerft een onderwijskwalificatie. Leerlingen kunnen ook andere deelkwalificaties verwerven, die bijdragen aan een duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt.

Het duaal leren wordt voorgesteld als een win-winsituatie. Jongeren vinden makkelijker werd en bedrijven vinden gekwalificeerde jongeren. Dat klopt ook, voor de specifieke groep van sterkere leerlingen. De nota heeft het niet over de uiterst kwetsbare jongeren die in het deeltijds onderwijs vooral aan zichzelf werken, bijvoorbeeld via het Persoonlijk Ontwikkelingstraject (POT).

De nota Duaal leren laat kwetsbare jongeren die niet arbeidsrijp zijn, volledig buiten beschouwing.

2 Samen tegen schooluitval

Deze nota gaat niet enkel over het deeltijds onderwijs, maar over schooluitval in alle vormen van onderwijs. De minister van Onderwijs, Hilde Crevits (CD&V), wil dat zoveel mogelijk jongeren het secundair onderwijs afronden met een onderwijskwalificatie. Dialoog tussen onderwijs, welzijn, jeugd, werk en justitie is het sleutelwoord. De persoonlijke ontwikkelingstrajecten en voortrajecten die er in het deeltijds onderwijs voor de meest kwetsbare leerlingen zijn, worden hervormd tot onderwijs-welzijnstrajecten voor iedereen in het secundair onderwijs.

Sebastian Joye hoopt vurig dat de intensieve begeleiding, die de kracht is van het huidige deeltijds onderwijs, behouden blijft.

De doelstelling om met elke jongere tot de eindmeet van een diploma of getuigschrift te raken, lijkt bovendien niet haalbaar en zelfs niet altijd wenselijk. Sebastian Joye: De zorg voor de meest kwetsbare leerlingen in het onderwijs is ruimer dan te voorkomen dat zij de school verlaten zonder diploma of beroepskwalificatie.

Geen diploma is nog geen mislukking

Linda Boone legt de vinger op de wonde: Als je weet vanwaar sommige leerlingen komen als ze bij ons belanden, dan ben je al blij dat ze, als kersverse mama bijvoorbeeld, verantwoordelijk omgaan met hun baby. Of hun trauma’s leren verwerken en van de drugs af geraken. Als we jongeren zover hebben gekregen dankzij intensieve begeleiding in samenwerking met welzijnsdiensten, hebben we dan geen belangrijke bijdrage geleverd als school? Ik denk het wel, allereerst voor die jongere zelf, maar ook voor de samenleving.

De toewijding van mensen als Linda Boone spreekt boekdelen. Samen met een trajectbegeleider is ze verantwoordelijk voor 73 jongens en meisjes tussen 16 en 25 jaar. Ze hebben haar niet allemaal even intensief nodig, gelukkig. En gelukkig telt de leerlingenbegeleidster haar uren niet. Maar het staat als een paal boven water dat de leerlingenondersteuning in het deeltijds onderwijs geen middelen op overschot heeft. Wel integendeel.

Misschien kon er in de conceptnota’s toch 1 paragraaf staan die het belang van de leerlingenbegeleiders onderstreept en hun rol in het deeltijds onderwijs versterkt voor de toekomst.