8 fotogenieke topherbestemmingen van kerken en kapellen

1. Patershof in Mechelen

Het voormalige franciscanenklooster in Mechelen gaat sinds 2008 door het leven als Hotel Martin's Patershof. De neogotische kerk dateert van 1873 en deed dienst tot 1999. De niet-beschermde kerk werd ontwijd. Op zijn website vertelt de keten over de geschiedenis en metamorfose van de kerk: Van een huis voor de eredienst een hotel maken, is een ware kunst. We wilde het verleden van dit huis bewaren en tegelijk het comfort bieden dat je van een 4-sterrenhotel mag verwachten. We zijn daar aardig in geslaagd.

Het project werd beloond met een Renovatieprijs.

2. Basic Fit in Ieper

In Ieper werd een voormalige karmelietenkerk omgetoverd tot fitnesscentrum van de keten Basic Fit. Het gebouw heropende als zodanig de deuren in april 2015. Ook in Maastricht laat Basic Fit zijn klanten al sporten in een voormalige kerk. Het kerkgebouw in Ieper hoorde bij het karmelietenklooster, gebouwd in 1922 door wederopbouwarchitect Jules Coomans.

Toen de paters in 2003 wegtrokken, werd de kerk eerst privéwoning, daarna tentoonstellingsruimte. De beschermde elementen van het gebouw werden bewaard: zuilen, brandglasramen en vloer. Woordvoerder Tim Spruytte: We hebben wel tapijten en een houten laag over de vloer gelegd om het te beschermen. We hebben enkel nog sanitaire ruimtes moeten bijbouwen.

3. Scotch & Soda in Namen

Even over de taalgrens voor een voormalige parochiekerk in Namen. De classicistische Saint-Jacqueskerk is al ruim 25 jaar niet meer in gebruik, maar de ontwijding gebeurde pas in 2011. Ze ligt in het hart van Namen en heeft een hoge religieuze erfgoedwaarde. De zoektocht naar een herbestemming was een moeilijk proces. 

Uiteindelijk werd het beschermde monument gerestaureerd en in 2015 herbestemd als kledingwinkel voor het merk Scotch & Soda. Een commerciële invulling was niet vanzelfsprekend, want de kerk ligt op de route naar Santiago de Compostela. De knappe restauratie maakt echter veel goed. Centraal in de ruimte staat een mezzanine, los van de antieke structuren. De nieuwe architectuur is abstract en minimalistisch.

4. Lofts in Paterskerk Boom

In Boom werd een kloostersite met kerk verkocht aan vastgoedmakelaar Investpro nv. Die bouwde de kerk in 2013 om tot 19 wooneenheden. Beneden zijn 5 woningen met een individuele ingang en op de 1ste verdieping nog eens 14 woningen met een gemeenschappelijke inkom. Investpro verbouwde eerder ook al de Minderbroederskerk Patershof in Mechelen (zie hierboven).

5. Circusplaneet in Gent

Op 8 maart 2015 vond in de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Koningin van de Vrede in het pitoreske gehucht Malem de laatste viering plaats. De 20ste-eeuwse kerk werd onttrokken aan de eredienst en verkocht aan Circusplaneet vzw. De vereniging nam het gebouw na een kleurrijke optocht plechtig in gebruik. Voor de jeugd van de achtergestelde buurt Brugse Poort is de komst van Circusplaneet een zegen.

De vereniging was al lang op zoek naar een nieuwe locatie. Niet alleen de hoogte spreekt de artiesten aan: Het zijn ook inspirerende plekken die een geschiedenis meedragen van maatschappelijk engagement en gemeenschapsvorming, zo lieten ze optekenen.

6. Commercieel centrum De Passage in Ronse

De oude Sint-Martinuskerk gaat terug tot de romaanse periode, maar als parochiekerk doet ze sinds het einde van de 19de eeuw al geen dienst meer. De kerk werd verkocht en ingericht als houtzagerij. Na veel omzwervingen langs verschillende eigenaars werd het oostelijk deel wegens instortingsgevaar in 1996 afgebroken.

Uiteindelijk kwam het gebouw in handen van een projectontwikkelaar die er een commercieel centrum van maakte. De opening vond plaats in maart 2015. Beneden zijn er winkels, eetgelegenheden, een polyvalente ruimte en een fietsinfopunt van de Vlaamse Ardennen. 

7. Blauwe zone, college Assebroek

De oorspronkelijke kapel van het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Assebroek (OLVA) werd een 30-tal jaar geleden omgevormd tot studiezaal. Enkel het doksaal werd behouden en als kleine kapel verbouwd. Ook deze kapel werd na verloop van tijd meer opslagplaats dan gebedsruimte. Dankzij het ontwerpbureau van Tom Callebaut onderging de kapel in het voorjaar van 2015 een metamorfose. Ze is nu een asielplek voor de leerlingen: ruimte voor stilte, maar ook voor gesprek, ruimte om te bekomen en om op te laden. De plek is helemaal in donkerblauwe verf geschilderd en van vloer tot plafond volledig als schrijfvlak te gebruiken. Een ladder dient als hulpmiddel.

De donkere ruimte heeft een groot lichtpunt, gevormd door een kamer met witte lichtdoorlatende wanden. Hier kunnen klasgesprekken worden gevoerd, terwijl de donkerblauwe ruimte uitnodigt voor individueel gebruik. Een fontein in een hoek van de zaal laat toe om de krijtwanden schoon te maken. Een rituele reiniging?

Het ontwerpbureau tcct tekende ook voor de nieuwe invulling van de weekkapel in de Sint-Pieterskerk in Torhout, voor de Kapel van de Ontluiking in Groot-Bijgaarden en voor de valorisatie van de Sint-Niklaaskerk in Willebroek. 

8. Trekkershut voor fietsers in Hees (Bilzen)

In 1960 werd het grootste deel van de Sint-Quintinuskerk in Hees uit 1850 gesloopt. Alleen de 13-eeuwse toren ervan bleef bewaard, samen met anderhalve travee van de zuidgevel en het onderste gedeelte van de noordmuur. De ruïne werd in 1996 beschermd als monument en het voormalige kerkhof als dorpsgezicht.

De reïntegratie van de ruïne moest in het teken staan van attractief toerisme. Zo kwam men op het idee van een kleinschalige verblijfsinfrastructuur, bestaande uit 2 trekkershutten, geïntegreerd in het kerkschip. Er kwam ook een dorpshuis met vergadermogelijkheden voor verenigingen en binnenactiviteiten. De kluistuin dient voor openluchtevenementen. Daar is ook een volume ingebracht met sanitaire voorzieningen en fietsenstallingen. Van kerk tot fietskluis dus! Ze werd in 2005 officieel in gebruik genomen.

Smaakt dit overzichtje naar meer? Op de website van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur is nog veel meer te vinden. Ook voorbeelden uit het buitenland, zoals deze klimmuur in Canada.