Kerk is een laboratorium van transformatie - Laurence Freeman
Professoren, bedrijfsleiders en kerkverantwoordelijken willen hem ontmoeten tijdens zijn 5 dagen durende bezoek aan Vlaanderen, hij geeft 2 lezingen, begeleidt een retraite en ontmoet tussendoor de Vlaamse coördinatoren van de gemeenschap voor christelijke meditatie. Ergens in dat drukke programma maakt Laurence Freeman (64) tijd voor Kerknet voor een gesprek over geloofscommunicatie in de 21e eeuw. In zijn bedaarde Oxford Engels praat de benedictijnse monnik alsof hij alle tijd van de wereld heeft.
In je boek 'Ontwaken en zien: de ervaring van het geloof' pleit je ervoor om de contemplatieve dimensie van het christendom opnieuw te ontdekken. Waarom is dat belangrijk?
Laurence Freeman • De Kerk is een laboratorium van persoonlijke, menselijke transformatie. Maar dat is niet hoe we de Kerk meestal zien.
Vaak gebruiken mensen de Kerk zelfs als een manier om te ontsnappen aan de veranderingsprocessen in de wereld.
De sleutel zit hem in het zien van het verband tussen contemplatie en gemeenschap. Gemeenschappen die ruimte bieden aan persoonlijke transformatie zijn gemeenschappen die gevoed worden door contemplatie. Op een of andere manier zullen we het contemplatieve bewustzijn weer moeten integreren in onze liturgie, ons onderwijs aan kinderen en in ons bestuur van de Kerk.
Je schrijft dat in geloofscommunicatie de nadruk moet verschuiven van spreken over geloofsinhouden naar overbrengen van geloofservaringen. Hoe doe je dat?
Voor de overgrote meerderheid van de mensen is de taal die wij gebruiken betekenisloos.
Laurence Freeman • Ik sprak recent met een Amerikaanse bisschop die werkt met de bendes in Los Angeles, de gangs. Soms vraagt hij bendeleden in zijn gesprekken hoe ver of dichtbij ze zich voelen tot Jezus. Meestal heel, heel ver. Ooit vroeg hij een 16-jarige jongen die lid was van een bende of hij niet wilde leren mediteren. Hij toonde hem hoe te mediteren en ze zaten samen gedurende 10 minuten in volledige stilte. Na de meditatie zei de jongen: Hé Vader, hoe heb je dát gedaan? Hij werd zo onverwacht geraakt door een ervaring van God in zichzelf dat hij dacht dat de priester een magische truc had gebruikt.
Het is dus voldoende om ruimte te scheppen, bijvoorbeeld door stilte of meditatie, opdat de geloofservaring uit zichzelf plaatsvindt?
Ik denk niet dat je de ervaring kan verpakken en in een formule gieten.
Laurence Freeman • We hebben in de World Community of Christian Meditation (WCCM) een programma waarin we dokters, bedrijfsleiders, onderwijzers en managementstudenten leren mediteren. We gebruiken daarin geen religieuze taal, maar dagen de studenten uit om 2 keer per dag te mediteren: 20 minuten ‘s morgens en 20 minuten ‘s avonds.
Zo had ik eens een ex-marinier in de les die netjes mijn bevelen opvolgde en 2 keer per dag mediteerde. Hij zei dat hij daar veel voordelen van ondervond. De eerste die dat opmerkte was zijn vrouw. Ze zei dat hij makkelijker was om mee te leven omdat hij meer aandacht had. Hij was meer tolerant, kalmer in stresssituaties en helderder in zijn beslissingen. Hij voelde zich over het algemeen een stuk beter. Hij ging zeker blijven mediteren ook al had hij naar eigen zeggen geen religieuze vezel in zijn lijf.
- Daarom vroeg ik hem: Wat is de betekenis van deze ervaring?
- Hij zei: Wat bedoel je?
- Ik zei: Deze ervaring die je hebt opgedaan met meditatie, wat betekent dat voor jou?
- Waarop hij nog eens alle voordelen begon op te sommen.
- Maar ik zei hem: Nee, ik vroeg je naar de betekenis ervan.
- Hij keek me aan: Oh, dat is een interessante vraag.
Ik denk niet dat hij al ooit in zijn leven had nagedacht over betekenis. Ik denk dat hij zoals veel mensen naar buiten gericht was, door doelen en ambities te vervullen, door een levensplan na te streven. Hij viel stil en we zaten daar in stilte gedurende 2 minuten terwijl hij nadacht. Ik onderbrak hem niet want ik dacht dat dit het beste is dat hem kon overkomen. Na die 2 minuten zei hij: Het is een heel interessante vraag waar ik het antwoord niet op weet, maar ik zal erover nadenken.
Daarom is meditatie aanleren, zelfs in een seculiere context, een vorm van evangelisatie.
Zelfs zonder dat je het evangelie of God ter sprake brengt?
Laurence Freeman • Van zodra mensen een ervaring hebben, opent zich iets. Als we vandaag het geloof willen communiceren, moeten we bij persoonlijke ervaring beginnen. Daarna kunnen we mensen helpen om de betekenis te achterhalen van die ervaring door middel van het evangelie, de traditie, het leven van de Kerk, enzovoort. Onze parochies zouden plaatsen moeten zijn waar mensen de betekenis van hun ervaring kunnen verkennen en er taal en concepten voor kunnen ontdekken.
Kan je iets meer vertellen over dat proces van betekenis geven aan religieuze ervaring?
Laurence Freeman • Zelfs voor mensen die thuis zijn in de taal, rituelen en sacramenten van de Kerk is er vaak een crisis van betekenis. Wat betekent het allemaal? Zelfs zij kunnen dus baat hebben bij het ontdekken van de ervaring erachter.
De grote vraag van de moderne wereld is: wat is betekenis? Waar dient mijn leven toe? Bestaat betekenis? Kunnen we het vinden? Of geven we het op en geven we ons over aan consumentisme?
We hebben in grote mate de betekenis of zin van het leven verloren. Dat is 1 van de redenen waarom we zoveel lijden aan mentale ziekten.
Is betekenis iets dat je kan doorgeven van de ene mens naar de andere?
Laurence Freeman • Betekenis is niet hetzelfde als een verklaring voor de dingen, zelfs geen religieuze verklaring. Je kan een religieuze verklaring hebben voor leven, dood en hiernamaals en toch een ellendige, bange en ongelukkige dood sterven waarmee je je familie doodongelukkig maakt. Omdat je bang bent om naar de hel te gaan bijvoorbeeld, of omdat je geloofssysteem op het laatste moment verdampt.
Betekenis is een ervaring van verbinding, van relatie. Het doel van religie is ons die ervaring te geven.
Verbonden waarmee? In de eerste plaats met onszelf. In het verhaal van de zussen Marta en Maria die Jezus ontvangen, verliest Marta zichzelf in haar vele taken. Ze valt Jezus aan, als een echte huishoudelijke terrorist: Heer, laat het U koud dat mijn zuster mij alleen laat bedienen? Zeg haar dat ze mij komt helpen. De enige keer in het evangelie dat iemand Jezus vertelt wat Hij moet doen. Ze is eigenlijk een heel moderne figuur: een echte werker. Daar is niks mis mee, alleen verliest ze zichzelf. Ze vertoont alle symptomen van stress. Ze is kwaad op Jezus en op haar zuster Maria. Waarschijnlijk heeft ze een hekel aan zichzelf. Ze wordt overweldigd door werk dat ze niet het hoofd kan bieden.
Marta is de patroonheilige van de stress, een echte heilige voor onze tijd.
Wat antwoordt Jezus? Marta, Marta. Hij roept haar tot zichzelf terug. De eerste relatie is dus met onszelf, psychologisch gesproken. Als we niet met onszelf in verbinding zijn, dan kunnen we geen relaties aangaan met andere mensen. De psychologische volgorde is dus:
- Liefde voor jezelf
- Liefde voor je naaste
- Liefde voor God
Nu is het wel waar dat de theologische volgorde net omgekeerd is.
Maar we hebben dat verkeerd geïnterpreteerd alsof we zelf de laatste persoon zijn die we moeten liefhebben en dat we anders egocentrisch zijn.
We moeten de prioriteiten van het proces van betekenis opnieuw juist zetten. Als je eenmaal weer verbinding hebt gelegd met jezelf, zoals Jezus Marta helpt doen, of zoals de ex-marinier, dan kan het heel snel gaan. Je relaties met anderen veranderen. Je omgeving en zelfs onze maatschappij zullen veranderen.
Mediteren zal de maatschappij veranderen? Is daar al iets van te merken?
Laurence Freeman • Waar ik het meeste van hou, is meditatie aanleren aan kinderen. We doen dat nu al in 30 landen. Het is het meest eenvoudige dat er is. Je moet niet met ze discussiëren of ze overtuigen. Je toont het, je doet het samen en iedereen staat ervan versteld hoe goed ze het kunnen en hoe fijn ze het vinden. Vaak beginnen de ouders met meditatie omdat ze hun kinderen het zien doen. Daar moeten we beginnen. We hebben een seminarie in Londen in juni over mediteren met kinderen (meer info via meditatio@wccm.org). Rowan Williams, de voormalige aartsbisschop van Canterbury, zal er 1 van de sprekers zijn.
Als je de druk ziet waaraan kinderen blootgesteld zijn, de soort van wereld die ze zullen erven, het niveau van verstrooiing dat ze ervaren op zo’n jonge leeftijd, dan is de vraag niet waarom we kinderen zouden leren mediteren, maar wel: waarom niet.
Meer weten
- Leer online christelijk mediteren via audiomediaties
- Leer mediteren in 10 weken via e-mail en filmpjes
- Bestel Ontwaken en zien: de ervaring van het geloof van Laurence Freeman bij Halewijn
- Maak kennis met de World Community for Christian Meditation
- Vind een christelijke meditatiegroep in Vlaanderen
- Ontdek de activiteiten van OpenContemplatiefHuis in Oostende