Zondebesef en bevrijding leiden naar hart van liturgie (video)

De vergeving van onze zonden en de bevrijding van het kwaad zijn geen bijkomstigheden ergens in de marge van het kerkelijke leven: ze staan in het hart van het evangelie en van de liturgie. Met die woorden opende Dieter Van Belle (CCV Gent) het Liturgisch Congres op 14 november. Niet toevallig luidde het thema op het einde van het Jaar van de Barmhartigheid: Maar bij U is vergeving en daarvan leven wij - over kwaad en verzoening in de liturgie.

Zo’n 200 deelnemers trokken 2 dagen uit om in Blankenberge na te denken over die wisselwerking tussen berouw en barmhartigheid, en hoe die tot uiting komt in de liturgie, niet alleen in de zondagse eucharistie, maar ook in de (volwassenen)doop en de biecht. Als we tenminste de moeite doen om de eeuwenoude liturgische formules te doorgronden en te smaken.

Hoe oud liturgische formules ook zijn, voor wie zich erin verdiept, komen er altijd nieuwe schatten uit tevoorschijn.

4 liturgische formules voortaan anders beleven

1. Ik heb gezondigd, in woord en gedachte, in doen en laten (Confiteor). Al bij de doop van een kind wordt verwezen naar de realiteit van het kwaad. De liturgie is niet naïef, ze is wijs omdat ze het kwaad niet verzwijgt of verbloemt. Madeleine Delbrel schreef het zo: Wij komen niet als rechtvaardigen tussen zondaars, als gediplomeerden tussen ongeschoolden. We komen vertellen over een Vader die de vader is van iedereen, door de enen al gekend, voor de anderen nog onbekend. We komen als mensen die vergeven zijn, niet als onschuldigen.
2. Heer, ontferm U over ons (Kyrie). Niet alleen omdat kwaad en zonde mogen bestaan, maar nog meer omdat we er niet in opgesloten worden, is de liturgie bevrijdend. En toch valt het velen bij de schuldbelijdenis makkelijker om hun misstappen te omschrijven dan Christus te aanroepen, het barmhartige gelaat van de Vader. De waarheid waar de liturgie in wil binnenleiden, is dat ik mezelf niet moet beoordelen of veroordelen. Het gaat er ook niet om dat het kwaad er in al zijn details aan bod moet komen. Wel dat Iemand anders naar mij kijkt, Iemand die mij wil en kan vrijspreken.
3. Lam Gods, dat wegneemt de zonden van de wereld (uitnodiging tot communie). In het evangelie volgens Johannes is de eerste aanspreking voor Jezus niet Heer of Christus, maar wel Lam van God. Het paaslam is het symbool van de bevrijding van Israël. Het joodse offerritueel kwam voort uit het besef dat je als zondaar God niet kunt bereiken. Je hebt je afgesneden van de levensbron. In het dode dier ziet de zondaar zichzelf. Met het offer koopt de zondaar Gods vergeving niet af (alsof God dat nodig zou hebben). Het is een smeekbede tot God om zijn verbond met jou te herstellen. De vergelijking van Jezus met het paaslam is veelbetekenend. Jezus heeft het falen van alle mensen op zich genomen. Door zijn extreme daad van liefde heeft Hij het verbond tussen God en mensen voorgoed hersteld. Offers zijn voortaan niet meer nodig, tenzij figuurlijk. U moet maar eens leren wat het zeggen wil: barmhartigheid wil Ik, en geen offers.(Matteüs 9,13)
4. Let niet op onze zonden, maar op het geloof van uw Kerk (vredeswens). Vlak voor de vredeswens spreekt de priester deze woorden uit. Door de eucharistie heen is de kerkgemeenschap gegroeid in geloof en durft ze erop vertrouwen dat in Gods ogen dat geloof belangrijker is dan de zondigheid. Niet dat het geloof los staat van het leven, integendeel. De verzoening met God heeft een andere verzoening tot gevolg, allereerst met mezelf. Ik kan dan ook de breuk met anderen herstellen, met de kerkgemeenschap, met de hele schepping.

Als het Liturgisch Congres 1 belangrijke boodschap had, dan was het wel deze: Geloofwaardige liturgie is de plaats bij uitstek waar het leven van gelovigen omgevormd wordt naar het voorbeeld van Christus. Dit vraagt een onbevangen en leergierig vertrouwen in haar antieke woorden en riten.

• De teksten van het Liturgisch Congres 2016 worden gebundeld in het boek Maar bij U is vergeving (publicatie in het voorjaar). Bestel nu en betaal 20 euro in plaats van 22,50 euro. Mail naar Halewijn Uitgaven en vermeld naam, adres en het aantal gewenste exemplaren.
• Ontdek het aanbod de Interdiocesane commissie voor liturgische zielzorg.