Zo licht hij de oud speelt, zo hard hoort Tarek nog bommen vallen

Zaterdag 11 maart speelt het Wajdensemble in de Collegekerk in Sint-Niklaas. De ideale gelegenheid om haar bezieler voor te stellen: Tarek Al Sayed, een moslim die zich verdiept in de mystieke stroming van het soefisme en die ik tot een van mijn vrienden mag rekenen.

Harmonieus en schijnbaar geruisloos weeft het oudspel van Tarek Al Sayed zich door de gezangen van zijn collega heen. Er is iets aan de muziek van het Wajd ensemble dat altijd mysterieus blijft nazinderen. Ik wil er meer over weten en ga te rade bij de meester zelf. (Tarek introduceerde me eerder bij zijn goede vriend en schilder Ahmad Sheer). Het peervormig muziekinstrument met 12 snaren is de voorloper van de luit. In het Midden-Oosten is de oud wat de piano is in het Westen, begrijp ik van Tarek. De meeste oosterse muziek wordt eerst op oud gecomponeerd.

Liefde op het eerste gezicht

Acht jaar is Tarek wanneer hij tijdens de zomervakantie aan zee met zijn ouders valt voor de magie en de charme van de oud. Er was een muziekfestival aan zee en elke avond werd er gezongen en muziek gespeeld. Een vriend van zijn vader had een bijzonder mooi en oud instrument bij zich. Tarek hield er onmiddellijk van: de snaren, de muziek. Als kleine jongen had hij een goede zangstem, maar de vriend van zijn vader zag meer in hem. Geef hem een oud, zei hij tegen Tareks ouders. Hij zou er weleens goed in kunnen worden.

Terug in Aleppo kocht zijn vader hem zijn eerste oud. En zo ging voor Tarek een nieuwe wereld open.

Tareks eerste en grootste bron van muzikale inspiratie was Marcel Khalife. Hoewel de Libanese zanger en oudspeler om politieke redenen niet in Syrië mocht optreden, zag Tarek een zeldzaam concert van hem in Damascus op televisie. Het liet hem niet los. Meer en meer begon hij zich in oudmuziek te verdiepen.

Alles opgeven voor de muziek

Soms volgde hij privélessen maar verder was hij autodidact. Ondertussen studeerde Tarek op school wiskunde. Hij wou wel graag naar de muziekacademie gaan, maar zijn ouders hadden niet de middelen om hem in Damascus te laten studeren. De verplichte militaire dienst beëindigd, wordt Tarek wiskundeleraar. Na het werk gaf hij nog bijlessen om voldoende de kost te verdienen. Eén job in Syrië biedt niet genoeg inkomen om rond te komen.

Toch bleef Tareks leven doordrongen van muziek. Bijna elke avond, elk vrij moment, luisterde en speelde hij muziek, met Ahmad Sheer en diens nonkel die viool en oud speelde.

Tegen de zin van zijn moeder in, neemt Tarek in 2005 het besluit zich enkel nog met muziek bezig te houden.

Ik voelde dat ik mezelf niet was en dat er veel meer in me zat. Het eerste jaar volgde hij een informaticaopleiding om meer kennis op te doen van componeerprogramma’s en studiowerk. De rest van zijn vrijgekomen tijd gaat ten volle naar muziek. Een jaar lang oefent hij als bezeten, hij zoekt andere muzikanten op, geeft oudlessen en vormt tijdelijke ensembles met percussionisten, violisten. En dan begint alles stilaan op wieltjes te lopen.

Soefimuziek en innige vriendschap

Vanaf 2008 gaat Tarek nog een stap verder. Ik wilde niet meer alleen ’s avonds muziek kunnen spelen. Ik wilde fulltime muzikant zijn en enkel nog op muziek gefocust zijn! Hij maakte deel uit van drie bekende muziekgroepen, het Dopamine ensemble, en Ramal en Nawa dat hij samen met zanger Khaled Alhafezoprichtte. Sinds hun eerste ontmoeting tijdens een repetitie in Aleppo, lijken de zanger en de oudspeler onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Tarek was erg onder de indruk van Khaleds bijzondere stem en diens expertise op het vlak van de soefigezangen, ook Muashahat genoemd.

Als je ooit een muzikant zoekt om je gezang te begeleiden, zal ik naast je zitten en zeggen: 'Ok, zing!', aldus Tarek.

Tot vandaag is Tareks toewijding groot, hij blijft gefocust op Khaled. Vooral in het Nawa ensemble leerde Tarek de Muashahat traditie van Aleppo in de diepte kennen. Net als Khaled is hij bezorgd om het voortbestaan van de traditie.

Als ik de muziek van onze stad niet speel, wie zal ze dan spelen? Tarek Al Sayed

In de generatie van mijn ouders was deze muziek door velen gekend, maar weinig mensen van onze generatie zijn er nog mee vertrouwt, zegt Tarek. De muziek is echt mooi en ik wil dat ze bewaard en levend blijft. Wat de Muashahat uit Aleppo bijzonder maakt is in eerste instantie haar puurheid. Tarek vertelt hoe ze niet door buitenlandse muziek beïnvloed werd. De soefimuziek werd van vader op zoon doorgegeven op gehoor, generatie na generatie, elke vrijdag in de 800 jaar oude Al Hilaliyamoskee. De zangers kenden geen enkele andere traditie, behalve de traditie die eigen was aan de moskee. Het is onze klassieke muziek, zegt Tarek. Complexe muziek, met moeilijke ritmes, toonladders en versieringen.

In het Oosten ontstond muziek veelal in kerken en moskeeën, vertelt Tarek. Als moslim en oudspeler begeleide Tarek zelf de hymnen van de Syrische zangeres Mayada Bsilis in kerken. Ook nam hij een enkele keer deel aan het soefiritueel in de Hilaliyamoskee in Aleppo. Ik heb zelf niet zo’n nood aan spirituele bijeenkomsten, vertelt Tarek, maar ik kon de ruimte voelen zinderen door de gezangen en de ritmische bewegingen. 

Het was een heel bijzondere ervaring voor Tarek. In de moskee wordt enkel gezongen zonder muzikale begeleiding. Het was dan ook een kunst op een respectvolle manier en zonder de geest van de muziek te veranderen, muzikale begeleiding toe te voegen aan de gezangen. Maar toen één van Khaleds leraren de muziekopnames van Nawa hoorde, was hij enthousiast.

Ze waren erin geslaagd de muziek van binnenuit, vanuit de traditie zelf te vernieuwen met respect en zonder vreemde invloeden.

Eens je je de regels van de muziek hebt eigen gemaakt, is er ruimte en vrijheid voor improvisatie.

Oorlog breekt carrière in volle bloei

Door op eigen houtje hard te werken en te studeren, en door zijn doorgedreven kennis van de Muashahat, kon Tarek uiteindelijk aan de slag als oudleraar in twee muziekscholen in Aleppo. Zijn muziekcarrière was in volle bloei toen de oorlog uitbrak. De situatie in zijn stad dwong hem te vluchten, naar België.

Gelukkig vonden Khaled en andere muzikanten met wie hij regelmatig samenwerkte, elkaar hier terug. Samen startten ze het Wadj ensemble. Tarek droomt ervan om in de toekomst zelf terug te componeren en zijn eigen stijl als oudspeler ten volle te ontwikkelen. Maar concentreren gaat nog moeilijk. De zorgen om zijn thuisland en de oorlog lieten echter een diepe indruk op hem na.

Ik ben al enkele jaren niet meer in Syrië, maar toch lijkt het soms alsof ik nog bommen rond me hoor vallen. 

Op 11 maart om 20 uur speelt Tarek Al Sayed met het Wajd ensemble in de Collegekerk in Sint-Niklaas. Ontdek er meer over.