Moet diaconie verkondigen? 9 Q&A over naastenliefde in de kerk

#1 Is christelijke naastenliefde anders dan sociale inzet die niet gelovig gemotiveerd is?

De liefde komt van God, leert de Schrift. Dat geldt onverminderd voor wie geen christen is of God niet kent. Niet zozeer de beoefening van de naastenliefde, als wel de christelijke beleving ervan is van een eigen soort. Je naaste liefhebben is je hart afstemmen op de golflengte van de Heer.

Christelijke naastenliefde is bewuste participatie aan Gods liefde en zo een act van geloof.

#2 Wat is volgens de Bijbel een goede grondhouding voor naastenliefde?

onbaatzuchtig en nederig • Goed zijn voor de ander maakt gelukkig, want liefhebben is een weg ten leven. Maar de ander helpen moet geen manier zijn om mezelf te realiseren of de ander aan mij te binden. MIjn eigen motieven uitzuiveren, is belangrijk. Daarom is een nederige houding zo belangrijk.

geen dadendrang • Niet de daad is doorslaggevend, maar de liefde. Zoals Paulus schrijft in het Hooglied van de liefde: Al deel ik al mijn bezit uit - als ik de liefde niet heb, helpt het mij niets.

zonder bovengrens • Naastenliefde roept ons weg uit onze comfortzone. Toch moeten we wijs met onze eigen grenzen omgaan. Met blinde overmoed heeft dorsten naar gerechtigheid niets gemeen. De dienst aan de naaste houdt onderscheiding in: Wat wil God hier en nu van mij? Bereid zijn om je kruis op te nemen, is: verlangen dat boven alles Gods wil geschiedt.

zonder onderscheid • Jezus houdt zijn leerlingen voor zelfs hun vijand lief te hebben. De Bijbel roept op om niet selectief te zijn, niet voort te gaan op gevoelens van sympathie of afkeer. Evangelische liefde is omzien naar mensen omdat zij nu eenmaal mensen zijn, beeld van God.

#3 Wat moeten we met dat lastige woord ‘medelijden’?

Tegenwoordig spreken mensen liever van empathie. Medelijden zou de ander in zijn waardigheid raken. De Schrift spreekt anders over dit gevoel. Gods medelijden is de grondslag van zijn reddend optreden. Het schept verbondenheid.

Maar er zijn valkuilen. Medelijden vraagt om matigheid en schroom. Het is niet de bedoeling het lijden van de ander met dat van mij te belasten. Wel moet het me solidair maken. Als je niets kunt doen voor de lijdende, kun je nog wel aanwezig zijn in zijn eenzaamheid. Zo beschouwd kan meelijden heling brengen.

Medelijden vertrekt uit nederigheid die de ander optilt.

#4 Wat heeft diaconie te maken met ‘je hemel verdienen’?

Naastenliefde werd in het verleden al te dikwijls gepromoot als een levensverzekering op het eeuwig leven. Het kan niet de bedoeling zijn naastenliefde te beoefenen als een soort ruilhandel met de Heer. Zo’n beleving is voedingsbodem voor bevoogdende en neerbuigende vormen van hulp.

Niet de daad op zichzelf, maar de liefde is beslissend.

#5 Moet diaconie altijd van God spreken?

Al te dikwijls wordt van de diaconie een worm aan de missionaire hengel gemaakt. Diaconie behoort tot het hart van het evangelisch (voor)leven. Ook wanneer God niet bij naam wordt genoemd, getuigt onze diaconie van Hem. Maar ze wordt voltooid door het woord.

Hoe zuiverder de doelstelling, hoe meer onze inzet uit zichzelf van God spreekt.

Enkel wanneer dit duidelijk wordt gesteld, zal de diaconie bereid zijn haar duit in het zakje te doen voor de broodnodige ontschotting tussen haarzelf en de andere activiteiten van de Kerk.

Wie zich in de diaconie engageert, moet steeds de mogelijkheid van het noemen van Gods naam openhouden.

Wanneer niet het respect voor de ander maar schaamte op de rem van de verkondiging staat, doen we hem en God tekort.

#6 Doen we vandaag voldoende aan diaconie?

Er gebeurt heel veel diaconie. Maar deze staat daarom niet nog in het hart van het kerkgebeuren. Soms is het alsof de gemeenschap haar verantwoordelijheid uitbesteedt aan werkgroepen, organisaties en verenigingen.

Diaconie wordt minder dan de catechese en de liturgie tot de roeping van de Kerk als gemeenschap gerekend.

Je hoort vaak dat we allereerst moeten inzetten op de eigen geloofsverdieping en verkondiging. Dat getuigt van een gekortwiekte spiritualiteit van de naastenliefde. Omdat ze een fundamentele act van geloof is, is naastenliefde kerkstichtend en zelfs een wezenlijk hefboom voor de groei naar vitale geloofsgemeenschappen.

Diaconie is God-in-actie en Kerk-in-actie. Ze leert de christen wat christen-zijn is en de Kerk wat Kerk-zijn is.

#7 Moeten we anders aan diaconie doen in de Vlaamse Kerk?

Antoon Arens lijkt de focus enigszins te verleggen van doelgroepen naar doelstellingen: interne broederlijkheid beoefenen, gastvrijheid tonen naar buiten en samen met anderen opkomen voor gerechtigheid.

Diaconie moet een plaats krijgen in de catechese, want bij het christen worden hoort een bepaalde levensstijl. En zo ook is de liturgie in wezen diaconaal. Ze weekt je los uit wat je verknecht en haar vieren is je laten inlijven voor de opbouw van Gods rijk.

Catechese en liturgie kunnen diaconale kansen meer benutten.

#8 Wat met sociaal dienstwerk dat de band met de kerk loslaat?

God liefhebben is niet meer vanzelfsprekend. Talrijke organisaties geraken daardoor in een spreidstand, die niet vol te houden blijkt. Ofwel worden ze pluralistisch, ofwel hernieuwen ze hun christelijke spiritualiteit. Geen van beide richtingen moet afgekeurd worden. Tal van gelovigen zijn actief in pluralistische organisaties en doen prachtig werk.

Het vernieuwde christelijke middenveld moet van zijn kant niets willen verdedigen. Het wil dienen, bescheiden en open. Het erkent het goede in de samenleving en gaat samenwerking aan.

#9 Wat is de specifieke taak van de diaken?

De diaken draagt bij aan de verbinding tussen de verkondiging/catechese, de liturgie en de diaconie. Maak van de diaken dus geen sociale werker. Die overtrokken klemtoon zou de gemeenschappelijke roeping van alle christenen verduisteren en het gewijde ambt tot alfa en omega van de kerk maken.

Nee, alle gelovigen zijn geroepen vanuit hun doopsel en vormsel om diaconaal in het leven te staan en zich te engageren voor de noden van mens en wereld.

En de diaken verwijst onophoudelijk naar de diaconale roeping van de Kerk, ook in de liturgie en de verkondiging. Door zijn wijding doet hij dat niet in eigen naam, maar in die van Christus.

Antoon Arens is docent diaconie aan het HIGW Gent en vormingswerker in het dekenaat Wetteren.

• Ontdek het boek Als God gebeurt. Over christelijk geloof en inzet voor kwetsbare mensen van Antoon Arens in webshop Kerknet.
• Het publiek is welkom op de boekvoorstelling op dinsdag 18 september om 19.30 uur in de Arkgemeenschap in de Oude Abdij, Drongenplein 26-27 in Drongen.