70 jaar Rechten van de Mens ~ Wat betekent dit voor christenen?
Het kernachtigste antwoord op de vraag of mensenrechten ook te maken hebben met ons geloof, las ik ooit bij de inkom van Evry, een ville nouvelle ten zuidoosten van Parijs. Op een verkeersbord naar het centrum staat: Pour la mairie et la cathédrale, suivre Droits de l'homme. Vertaald: Voor gemeentehuis en kathedraal volg Rechten van de Mens.
Hoewel dat verkeersbord slechts auto's de juiste richting in wil sturen, wijst het ongewild een mentale richting aan die je als burger én als christen moet nemen om bij de mens te geraken.
Een katholiek die de mensenrechten niet respecteert, is niet alleen een slechte burger, hij is ook geen christen meer.
Artikel 1 van de UVRM maakt het zonder meer duidelijk: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen. Dat zijn drie christelijke boodschappen tegelijk:
- kinderen van dezelfde Vader (UVRM: gelijk in waardigheid)
- verantwoordelijk voor onze daden (UVRM: begiftigd met verstand en geweten)
- heb elkander lief (UVRM: geest van broederschap)
Daar ligt het fundament van de mensenrechten. Hoewel tot stand gekomen door de inbreng uit vele levensbeschouwingen, vinden de mensenrechten hun grondslag in het christelijke mensbeeld (de grote inspirator was niet toevallig Eleanor Roosevelt, weduwe van de Amerikaanse president).
De legitimiteit van hun universele karakter halen de mensenrechten niet uit een stemming van meerderheid tegen minderheid. Mensenrechten zijn ons voorgegeven. Het is niet de politiek die de wezenlijke humane waarden aanwijst. Die waarden danken hun betekenis niet aan de politiek. De fundamentele waarden zijn geen resultaat van de democratie maar de fundamenten zelf van de democratie.
Mensenrechten zijn daarom fundamenteel. Ze behoren tot de eigenheid van de mens. Ze zijn fundamenten van het menselijk bestaan. Mensenrechten zijn de juridische uitdrukking van de menselijke waardigheid. Omdat ze kleven op de menselijke aard en inherent verbonden zijn met de waardigheid van elke mens, zijn ze meer dan juridische uitgangspunten, ze zijn humane waarden.
Mensenrechten zijn wel door de mens op papier gezet, maar niet door de mens gemaakt (zoals wetten).
Ze maken de mens tot mens. In christelijke taal: de mens is geschapen naar Gods beeld.
Zijn de mensenrechten dan relatieve rechten? Ja, in die zin dat ze gerelateerd zijn aan een westerse, Europese, christelijke mensvisie. Neen, in die zin dat ze universeel geldend zijn en dus gerelateerd zijn aan elke mens. Ze zijn inmiddels ook binnengedrongen in het geweten van de internationale mensengemeenschap, ze behoren de hele mensheid toe.
Omdat mensenrechten ons zijn voorgegeven uit de waardigheid van de mens, heten ze onvervreemdbaar te zijn. Dat wil zeggen, ze kunnen niet worden opgeschort. Ze gelden altijd en voor iedereen (goeden en kwaden). Ze hangen niet af van wat men doet (geen rechten en plichten als voorwaarde).
In Psalm 37 lezen we: De Heer staat aan de kant van het recht. Niet alleen aan de kant van mijn recht, maar bovenal aan de kant van het fundamentele recht van de mens om mens te kunnen zijn.
God wil bovenal dat de zwakken die hun rechten niet uit de eigen kracht kunnen bekomen, gesteund en geholpen worden.
De waarde van de mens hangt niet af van zijn verstand, zijn schoonheid, zijn positie. De waarde van elke mens is uniek, onschendbaar en gelijkwaardig, om de simpele reden dat hij mens is, deel van de mensheid.
Uit die waarde groeit het recht op een vrije ontplooiing van de persoonlijkheid, een ontplooiing echter die enkel kan plaatsvinden in relatie tot de andere.
Elke mens is dus mijn naaste. Elke mens mijn broer, mijn zus. Daarom zijn mensenrechten ook christelijke plicht.
Voor Kerk en christendom heeft de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dus een veel grotere betekenis dan het loutere artikel dat de godsdienstvrijheid garandeert (artikel 18): Ieder heeft recht op de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst...