4 vragen voor Karlijn Demasure over misbruikcongres Vaticaan

Vatican News publiceerde dit weekend een artikel over het misbruikrapport dat de Belgische bisschoppen vorige week publiceerden. Dat rapport wordt overigens overgemaakt aan het Vaticaan in aanloop naar de misbruiktop van 21 tot 24 februari. Het lijkt erop dat het Vaticaan de Belgische aanpak tot voorbeeld wil stellen. De boodschap die moet doordringen tot in elke lokale kerk, is: misbruik kan overal gebeuren, geen doofpotten meer.

De laïcisering van de Amerikaanse kardinaal McCarrick afgelopen zaterdag illustreert de vastberadenheid van paus Franciscus.

Karlijn Demasure is theologe en als professor verbonden aan de Gregoriaanse Universiteit in Rome. Een tijdlang leidde ze het Centrum voor de Bescherming van Minderjarigen in Rome. Ze helpt centra uitbouwen in andere landen.

Wat kan het congres betekenen?

Karlijn Demasure • Het maximale dat we mogen verwachten, is tegelijk het minimale en een grote stap vooruit: dat landen die nog niets gedaan hebben ter preventie en aanpak van seksueel misbruik - of die zelfs nog in de ontkenning zitten - wakker geschud worden.

India en de meeste Afrikaanse landen staan hierin nog het minst ver. Aan de andere kant van het spectrum staan de Verenigde Staten en België. De boodschap moet heel duidelijk zijn:

• de tijd is voorbij dat deze zaken onder de mat kunnen geschoven worden
• het kerkelijk recht moet gevolgd worden
• de slachtoffers moeten op de eerste plaats komen

Dat kerkelijk recht zit goed ineen, al kan er nog aan verbeterd worden. Mijns inziens moet de verjaringstermijn verlengd worden (nu loopt die tot 20 jaar na de volwassenheid). Slachtoffers vragen de afschaffing ervan. Bovendien duurt de procedure bij de Congregatie voor de Geloofsleer te lang, waardoor vermeende daders te lang moeten wachten op een sanctie of zuivering van hun naam.

Ook nog niet goed geregeld, is de sanctionering van bisschoppen die niet adequaat gehandeld hebben bij misbruik. Paus Franciscus kondigde daartoe de oprichting van een tribunaal aan, maar dat is nog niet in werking.

Veel mensen staan kritisch tegenover dit congres. Wat is het grootste pijnpunt?

De paus wil het klerikalisme aanpakken en ik geloof hem. Maar hij is er vaker zelf het slachtoffer van dan hij beseft. In Chili liet hij zich adviseren door een priester, die het opnam voor de dader. De paus vertrouwde aanvankelijk op diens oordeel, eerder dan op de klacht van de slachtoffers. Dat kwam hem duur te staan en hij heeft zijn fout dan ook ingezien.

Bij de voorbereiding van een congres als dit, wordt er nu gevraagd: zijn er vrouwen uitgenodigd? Hebben ze spreekrecht? Maar de vraagstelling is fout. Hun deelname zou structureel verankerd moeten zijn.

Ze gaan dus praten over klerikalisme, maar enkel met clerici en enkele uitgenodigde leken en vrouwelijke religieuzen. Dat deugt niet.

Deze exclusief mannelijke kerkstructuur davert vandaag op zijn grondvesten. Het priesterschap moet theologisch opnieuw overdacht worden. Nog altijd leren priesters in hun opleiding dat de wijding hen ontologisch anders maakt dan andere mensen. Dat is ronduit gevaarlijk, want het idee kan ontstaan dat priesters aan niemand verantwoording hoeven af te leggen. En we weten dat seksueel misbruik ook altijd machtsmisbruik is.

Kardinaal De Kesel is van plan zijn stem te laten horen op het congres. Terecht?

Absoluut.

De kardinaal kan zeker goede voorbeelden geven van hoe de Kerk in België de problematiek - uiteindelijk dan toch - heeft aangepakt.

Andere landen kunnen leren van de ervaringen en aanpak in België.

De belangrijkste - en ook in andere landen makkelijkst toepasbare - maatregel, is de oprichting van de opvangpunten per bisdom. Die waren van meet af aan bevolkt door een divers team van mannen en vrouwen, clerici en leken, mensen met uiteenlopende diploma’s. Dit model moet hij absoluut verspreiden, ook in de wandelgangen.

Ik raad de kardinaal aan een schema van aanpak en preventie op 2 A4’tjes mee te nemen, klaar om ter beschikking te stellen.

Kardinaal De Kesel verwijst ook graag naar de goede samenwerking met de parlementaire commissie, en terecht, maar dat is een model dat niet door alle landen gedeeld kan worden. In Frankrijk heeft de overheid er zelf van afgezien vanwege de scheiding tussen Kerk en Staat die daar anders geregeld is. En in een land als DR Congo kan de kerk ook moeilijk rekenen op de staat, aangezien ze zich sterk zo verzet tegen het regime.

De samenwerking met het gerecht is uiteraard enorm belangrijk in een rechtsstaat, maar die is ook niet overal een verworvenheid.

Wat ik ook een groot pluspunt vind in de aanpak van de Belgische kerk, is dat zij geen verjaringstermijn heeft gehanteerd.

Welke maatregelen zou de Belgische kerk vandaag nog meer kunnen nemen?

Dan denk ik aan de bewustmaking in scholen. Via Katholiek Onderwijs Vlaanderen kan ze nog meer inzetten op preventie door kinderen bewust te maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag: wat het is, hoe je grenzen kunt aangeven en waar je terecht kunt.

Meer weten

Landingspagina over de aanpak en preventie van seksueel misbruik in de kerk in België.