Bijbel van A tot Z ~ Uitverkoren

Weinig woorden worden zo gemakkelijk fout begrepen als het woord ‘uitverkoren’. Het volk Israël zou zichzelf op de borst kunnen slaan en roepen dat het door God is ‘uitverkoren’.

Andere, heidense volken zouden jaloers kunnen zijn of boos: zijn dan niet alle mensen en volken gelijk?

Dit is niet wat de Bijbel bedoelt met uitverkoren zijn. Daar vernemen we dat God Abraham en de andere aartsvaders en –moeders ‘uitverkiest’ om met hen een nieuw avontuur voor de mensheid te beginnen, waarin recht wordt gedaan aan diens bestemming. De mens is niet in het leven geroepen om ten onder te gaan in een zondvloed (van machtsmisbruik en onrecht), maar om te leven in een gemeenschap waar plaats is voor iedereen, met respect voor de verschillen.

Dit liefdesavontuur van God met ‘zijn volk’ wordt in het boek Deuteronomium als volgt verwoord:

• Want u bent een volk dat aan de HEER uw God gewijd is. U heeft Hij onder alle volken op aarde uitverkoren om zijn eigen volk te zijn. (Deut 7,6)
• Niet omdat u talrijker bent dan de andere volken heeft de HEER zich aan u verbonden en u uitverkoren, want u bent het kleinste van alle volken. (Deut 7,7)
• U bent opstandig geweest tegen de HEER vanaf de dag dat Hij u heeft uitverkoren. (Deut 9,24)
• …maar alleen met uw vaderen heeft de HEER zich verbonden, omdat Hij hen liefhad, en uit alle volken heeft Hij u, hun nakomelingen, uitverkoren. (Deut 10,15)

Wat horen we hier? Het volk Israël heeft een speciale roeping: het is door God uitgekozen om een heilig volk te zijn, dat wel zeggen, toegewijd aan God en aan de Tora, om zo voor de ogen van de hele wereld een alternatieve leefgemeenschap te vormen.

Dit heeft niets, maar dan ook niets te maken met een verdienste van Israël. Integendeel, Israël was het kleinste (en onbeduidenste) van alle volken!

Maar God kiest altijd voor wat klein en onbeduidend is. Hij had liefde opgevat voor dit volkje, dat in slavernij leefde in het angstland Egypte. En wat was het antwoord van Israël: opstandigheid, omdat het er telkens weer aan twijfelde of God wel trouw zou zijn aan zijn belofte van nabijheid en vrijheid.

Rabbijnse humor

De rabbijnen vertellen dat God bij alle volken rondging om te vragen wie van hen met Hem een verbond zou willen aangaan met de Tora als basis. De volken vroegen dan telkens: Maar wat houdt die Tora dan in? ‘Niet moorden, niet stelen, geen overspel plegen…’, zei God dan steeds. En de volken antwoordden: Aan zo’n voorwaarden kunnen wij niet voldoen. Zoek een ander!

Uiteindelijk kwam God bij Israël, en het vroeg aan God hoeveel van zo’n geboden (en verboden) er dan wel niet waren. Tien, antwoordde God. Wel, zei het volk Israël, maak er 613 van en we nemen het aanbod aan!

Uitverkiezing houdt verantwoordelijkheid in.

Dat heeft Israël altijd heel goed begrepen, juist ook omdat het zich al te vaak onttrok aan deze verantwoordelijkheid:

• U alleen heb Ik uitverkoren
  uit al de geslachten van de aarde;
  daarom roep Ik u ter verantwoording
  voor al uw ongerechtigheden. (Amos 3,2)

Als twee geliefden elkaar uitkiezen en zich met elkaar verbinden, gaan ze zich ook verantwoordelijk voelen voor elkaar.

Het volk Israël moet ook zijn verantwoordelijkheid voor God opnemen, zoals God steevast het omgekeerde doet. Maar keer op keer kiest Israël een andere weg, en loopt het andere minnaars achterna, tot groot ongeluk van zichzelf.

Jezus helpt het te begrijpen

Daarom kiest God een profeet die het volk zal helpen om te begrijpen wat het inhoudt om ‘uitverkoren’ te zijn. Van deze anonieme profeet horen we vertellen in het boek Jesaja:

• Ziehier mijn dienstknecht, die Ik ondersteun;
  mijn uitverkorene, die Ik met genoegen gadesla.
  Ik heb mijn geest op hem gelegd,
  en hij maakt het recht bekend aan de volken.
  Hij roept niet en schreeuwt niet,
  hij laat zijn stem niet horen op straat.
  Het geknakte riet zal hij niet breken
  en de kwijnende vlaspit blaast hij niet uit.
  Werkelijk, hij zal recht brengen.
  Hij zal niet zwak worden en niet worden geknakt,
  maar hij vestigt het recht op de aarde
  en de volken zullen naar zijn boodschap uitkijken.

Deze profeet krijgt een bijzondere opdracht, en die opdracht gaat zowel het volk Israël als alle andere volken aan. Deze profeet is een ‘dienstknecht’, hij zal niet heersen maar dienen, wat gekwetst is zal hij niet hardhandig tenietdoen, maar juist met zorg omhullen.

Deze profeet zal een nieuwe levenswijze voorhouden, waarin het uitverkoren zijn een dienende taak wordt ten bate van alle volken.

Het programma van deze profeet, krijgt op een heel concrete manier vorm in het leven van Jezus, de profeet uit Nazaret. Wanneer hij zich klein maakt om onder de hand van Johannes gedoopt te worden, breekt de hemel op en horen we een stem die zegt: ‘Dit is mijn veelgeliefde zoon in wie Ik vreugde vind.’ En later, bij een topervaring op de Horeb, klinkt het nog duidelijker:

• Dit is mijn uitverkoren Zoon, luister naar hem. (Lucas 9,35)

Jezus, de zoon van Israël, is uitverkoren, en hij zal deze uitverkiezing op zich nemen als een kruis.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.