‘De wereld van Arvo Pärt’: (her)ontdek alle 8 afleveringen

Eind jaren 1990 ontdekte ik de muziek van Arvo Pärt. Dat was dankzij een cd van I Fiamminghi, het kamerorkest onder leiding van violist Rudolf Werthen. Er stonden 6 verschillende versies van Fratres op, naast Festina Lente, Summa en Cantus in Memory of Benjamin Britten. Het was muziek die overdonderde door zijn radicale eenvoud. 

In de weken erna zocht ik in de cd-afdelingen van omliggende bibliotheken alle mogelijke Pärt-opnames bij elkaar, op zoek naar meer opnames van die wonderlijke klankwereld. Dat viel soms dik tegen. Zeker, ik vond nog meer muziek in de lijn van Fratres, maar ook muziek die zodanig anders was dat ik dacht dat er cd’s verwisseld waren geraakt. De eerste 35 jaar van zijn leven had Pärt namelijk heel andere muziek gecomponeerd: modernistisch, soms onbegrijpelijk, soms grauw en splijtend. Ook dat is Arvo Pärt, zo bleek.

Weinig componisten braken zo radicaal met hun eigen muzikale verleden. Pärt sloot daarmee aan bij de grote geestesstroming die zich in de jaren 1970 en 1980 afkeerde van klassieke muziek die na de Tweede Wereldoorlog steeds hermetischer was geworden. Hij was  zeker niet de enige, en er waren vele uitwegen — ‘nieuwe eenvoud’, minimalisme, neo-klassiek ... — maar het parcours van Pärt was intrigerend. Na een soms turbulente start, gevolgd door een lange periode van zwijgen, kwam hij tevoorschijn met een eigen, originele stijl die van hem één van de populairste hedendaagse componisten zou maken. Door de jaren heen gingen ook religieuze thema’s domineren. Pärt werd een icoon van hedendaagse spiritualiteit.

In 8 afleveringen bracht ik op Kerknet het verhaal achter de mens en zijn muziek. Ik legde ook mijn oor te luister bij drie muzikanten die (beter) onder woorden kunnen brengen wat de luisteraar in mij voelt maar niet altijd kan benoemen: Jan Christiaens (musicoloog en pianist, verbonden aan de vormingsdienst van het bisdom Gent), Marc Michael De Smet (jarenlang dirigent van zijn eigen Aquarius-ensemble, dat heel vaak werk van Arvo Pärt uitvoerde) en Maarten Van Ingelgem (componist en koorzanger).

(Her)ontdek nu alle afleveringen:

1. De jongen en zijn fiets 

Als tiener rijdt Pärt rondjes op het dorpsplein om naar muziek te kunnen luisteren. Hij blijkt een beloftevolle student, maar als componist maakt hij al snel kennis met de beperkte manoevreerruimte van de Sovjetautoriteiten. Muziek: Sonatines en Partita voor piano en Nekrolog.

2. De weg naar het ‘Credo’

Van zijn eerste studentencomposities in 1958 tot en met het legendarische Credo uit 1968: tien jaar lang zou Pärt hoorbaar in het rond tasten. Een aanloop van tien jaar met drie grote evoluties. Muzikale, maar ook spirituele. Credo werd zijn persoonlijke en muzikale geloofsbelijdenis. Muziek: Solfeggio, Collage über B-A-C-H, Credo.

3. De woestijnjaren en ‘Für Alina

In zijn acht stille jaren bestudeert Arvo Pärt intensief Gregoriaans en renaissancemuziek. In 1976 legt hij de basis voor zijn eigen ‘tintinnabuli’-systeem, voor het eerst hoorbaar in het beroemde pianowerkje Für Alina. Muziek: Derde Symfonie, Für Alina.

4. Meesterwerken met dubbele bodems

In een vloed van inspiratie componeert Arvo Pärt een dozijn nieuwe werken, waaronder verscheidene van zijn populairste werken: Für Alina, Tabula Rasa en Spiegel im Spiegel, het laatste werk voor hij emigreert. Muziek: Wenn Bach Bienen gezüchtet hätte, Missa Syllabica, Tabula Rasa, Spiegel im Spiegel.

5. De Johannespassie

Arvo Pärt emigreert naar Wenen en componeert er zijn Johannespassie (Passio). Het wordt een van de meest eigenzinnige passies uit de muziekgeschiedenis. Muziek: Annum per annum, Passio.