Bijbel van A tot Z ~ U van uithuwelijken

In tal van oude culturen was (en is) het uithuwelijken van jonge meisjes een gewoonte. De bedoeling was economisch maar ook sociaal, namelijk om banden binnen (verre) familie of clan te beschermen. Het huwelijksrecht kon nogal uiteenlopend zijn.

In de Tora vinden we enkele verhalen over deze praktijk. Daaruit wordt later een omvattend huwelijksrecht afgeleid in de mondelinge Tora (traktaat Seder nasjiem in de Misjna/Talmoed). Zo lezen we in het boek Exodus over een man die een meisje ‘verleidt’ (verkracht?) en wat daarvan de gevolgen zijn volgens het recht:

• Wanneer iemand een meisje dat nog niet uitgehuwelijkt is verleidt, moet hij de volle bruidsprijs betalen en met haar trouwen. Mocht haar vader weigeren haar aan hem uit te huwelijken, dan moet hij een bedrag betalen dat overeenkomt met de bruidsprijs voor een maagd. (Exodus 22,15-16)

Bij het uithuwelijken van een meisje was het de normale gang van zaken dat ze maagd was. De vader van de bruidegom moest aan de vader van het meisje een bruidsschat betalen. Een meisje ‘verleiden’ heeft tot gevolg dat de man in kwestie het meisje zonder dralen als zijn vrouw moet aannemen – vanuit de veronderstelling dat een meisje dat geen maagd meer was, nog moeilijk (goed) uitgehuwelijkt kon worden. Tenzij de vader dit weigerde!

Dit werkte als een sterke rem op het verkrachten van vrouwen, hoewel het er in oorlogstijd anders toe ging.

Elders lezen we dat op verkrachting van een ongehuwd maar reeds uitgehuwelijkt meisje de doodstraf staat. (Deuteronomium 22,23-28)

Abraham deed al aan uithuwelijking

Een huwelijk werd vooraf ‘geregeld’. Een meisje dat nog niet de huwbare leeftijd had bereikt, kon toch al uitgehuwelijkt worden, ‘beloofd’ worden (zij was dan verloofd). Het feitelijk huwelijk kon soms pas vele jaren later worden voltrokken. Van zo’n situatie getuigt de tekst van Deuteronomium 20,7, waar sprake is van mannen die eigenlijk deel zouden moeten nemen aan het verslaan van een vijand, maar toch thuis mogen blijven of naar huis mogen gaan omdat hun huwelijk nog niet voltrokken is:

• Ook wie een bruid heeft maar haar nog niet heeft kunnen huwen, mag naar huis terugkeren; anders huwt een ander haar als hij in de strijd sneuvelt. 

Ook Abraham zal voor zijn zoon Isaak – die dan al meer dan dertig jaar oud is! – een huwelijk regelen. Zijn knecht krijgt de opdracht om naar het verre Aram-Naharaïm te gaan, waar zijn broer Nachor woont. De knecht krijgt een flinke bruidsschat mee, en zal terugkeren met Rebekka waarvan gezegd wordt: Ze was een heel knap meisje, een maagd nog, er had nog nooit een man met haar geslapen. (Genesis 24,16)

De huwelijksnacht werd soms voltrokken in het vertrek van de moeder. Dat was ook het geval bij Isaak, wiens moeder Sara toen al gestorven was. Het verhaal laat horen: Daarna bracht Isaak Rebekka naar de tent van Sara, zijn moeder. Hij nam haar tot vrouw en ging van haar houden. Zo vond Isaak troost na de dood van zijn moeder.

Ook Maria’s huwelijk was gearrangeerd

Ook Maria, de moeder van Jezus, werd als jong meisje uitgehuwelijkt. Ze was beloofd aan Jozef, een vrome jood uit de stam van David (Matteüs 1,18). Maar het huwelijk was nog niet voltrokken.

Tegen de tijd dat Maria bezoek krijgt van de engel Gabriël, moet ze de huwbare leeftijd hebben bereikt (Lucas 1,26-27). Matteüs vertelt op heel nuchtere, bijna terloopse toon dat Maria zwanger bleek te zijn door de heilige Geest (Matteüs 1,18b). En dan volgt er een heel ongewone reactie van de bruidegom, Jozef. Normaal gezien zou hij, diep gekwetst, de zaak voor de rechter hebben willen brengen. Zover gaat hij niet. Wel is het voor hem onmogelijk om het huwelijk te laten doorgaan. Hij wil haar verstoten, maar dan in het geheim (Matteüs 1,19).

Dan krijgt hij een droom, en in die droom hoort Jozef een engel tot hem spreken: Wees niet bang je vrouw Maria bij je te nemen. In diezelfde droom hoort Jozef welke naam hij aan de boreling zal moeten geven, als om duidelijk te maken dat hij op die manier alsnog ‘vader’ van het kind zal worden. En de naam van het kind luidt: Jeshua – God redt! Want hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden. (Matteüs 18,21)

Een absoluut merkwaardig en overrompelend verhaal, destijds voor Jozef én Maria, vandaag evenzeer.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een mail naar de redactie.