150 jaar Affligem, monnik worden en mens blijven ~ 191 verhalen

Affligem is de oudste benedictijnerabdij van de Nederlanden die nog bewoond is door monniken. Gesticht in 1062, werd ze opgeheven onder de Franse Revolutie, maar hersticht vanuit Dendermonde in 1870. In het boek 150 jaar monniken in Affligem roept Frank Teirlinck op 352 bladzijden en met 250 foto’s het leven en de betekenis op van ieder van de 191 monniken die er sindsdien de religieuze geloften aflegden of er enige tijd verbleven.

Eén van de spraakmakendste figuren was Franco de Wyels (1884–1962), een veelbelovend abt en liturgievernieuwer in de jaren 1950.

Franco de Wyels, de ‘versgemalen modernist’

Emiel de Wyels was de zoon van landbouwers van adellijke afkomst. Een zus werd kloosterzuster in de congregatie van de Zusters van de HH. Harten te Ninove onder de naam zuster Rosa. Zijn oom, dom Fulgentius Walravens, was monnik in Affligem. 

Nauwelijks 16 jaar oud trad hij op 10 september 1900 in te Affligem en kreeg bij zijn inkleding de naam Franco. [...] Hij ontplooide een grote activiteit binnen en buiten de abdij als medewerker aan Kerkelijk Leven en het Liturgisch Tijdschrift. Samen met dom Willem van de Kamp was hij de redacteur van een Nederlands volksmissaal, dat in 1915 zou verschijnen. Gedurende drie jaar was hij hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Liturgie. Dom Franco was een van de pioniers van de Liturgische Beweging in Vlaanderen en Nederland.

Onder abt Benedictus Van Schepdael, zijn dorpsgenoot, maakte hij onmiddellijk promotie: tegen wil en dank werd dom Franco prior benoemd. Cela lui est tombé sur le dos comme une douche d’eau froide, schreef dom Hadelinus Herkenne die hem verder typeerde: un moderniste tout frais moulu  (een versgemalen modernist).

Oorlogservaring

Vier jaar stond dom Franco als aalmoezenier aan het IJzerfront. Overal vergezelde hij zijn manschappen, tot in de loopgraven toe, waar hij op zijn knieën de mis celebreerde. Hij werd driemaal gewond en de laatste maal bijna dodelijk. Hij was heel graag gezien, zowel door de soldaten als door de officieren.

Katholieken, liberalen, socialisten en flaminganten droegen hem op handen.

Dom Franco richtte studiekringen op, waar hij besprekingen voerde met atheïstische of andersgelovige officieren. Ook vrienden politici kwamen er op bezoek. Hij had veel contact met medebroeders uit de verschillende Belgische abdijen die ook dienst deden in het leger.

Generatieconflict

Toen hij na de oorlog terug in Affligem kwam, voelde dom Franco dat de tijd er was blijven stilstaan. [...] Samen met zijn boezemvriend dom Constantinus Bosschaerts wilde hij met de jongeren gestalte geven aan een nieuw abdijleven. Hij stootte echter op heftige tegenstand van de oudere generatie. [...] Dom Franco werd weggepromoveerd naar Rome als professor en vice-rector van de benedictijnse universiteit Sant’Anselmo. Hij deed een poging om, samen met dom Constantinus, een stichting te realiseren te Bergen (Noorwegen), maar de abt-generaal wees ook dit radicaal af.

Tussenstop in het latere Chevetogne

[...] Tegen de zin van abt Benedictus sloot hij zich met zijn onafscheidelijke vriend dom Constantinus aan bij het Werk van de Hereniging der Kerken, gesticht door dom Lambert Beauduin. [...] Vier jaar lang was hij met groot succes novicemeester te Amay-sur-Meuse (het latere Chevetogne). [...]

De onenigheid met abt Benedictus bleef op hem drukken en de tranen kwamen in zijn ogen wanneer hij over hem sprak.

In 1930 kon hij terugkeren naar Affligem en werd er hartelijk ontvangen, zelfs door degenen die hij het meest vreesde. Uit eigen beweging vernederde hij zich in de kapittelzaal, waar hij zich op de vloer wierp en vergiffenis vroeg aan zijn medebroeders. [...]

Abt: veel ongerealiseerde dromen

In 1951 werd dom Franco vlot gekozen tot abt van Affligem en later aangesteld als abt-visitator. Als wapenspreuk koos hij Arte et Marte, vrij vertaald: met kunst en kracht. [...] De start van de bejaarde abt was heel dynamisch: hij liet allerlei verfraaiingen uitvoeren aan de abdij, maar zijn plannen om een abdijkerk en kapittelzaal te realiseren volgens plannen van Kropholler werden weggestemd. [...]

Dom Wilfried schreef: Dom Franco was een sympathieke, hartelijke man die iedereen voor zich kon innemen, ofschoon hij bij discussies heftig uit de hoek kon komen en zich opwinden, zelfs onder zijn lessen, ja soms aan de pontificale troon. Dom Franco was in zijn jeugd zeer vooruitstrevend, geïnteresseerd in moderne literatuur met belangstelling voor opera en bioscoop. Tot op zijn oude dag kon hij echter ook genieten van luimige lectuur zoals de avonturen van Don Camillo.

Grootse plannen heeft hij gekoesterd, maar veel is onvervuld gebleven.

Hij onderscheidde zich vooral door zijn groot en innig geloof, dat al zijn doen en laten beheerste, gepaard met een grote moed en zelfverloochening. Dom Franco is een van de meest hoogstaande monniken die Affligem ooit heeft gehad.

Het boek 150 jaar monniken in Affligem(1870-2020). Monnik worden en mens blijven is verkrijgbaar vanaf 14 november in het Religieus Centrum van de abdij Affligem en bij auteur Frank Teirlinck. Voorintekenen kan aan 29 euro tot 10 september, nadien kost het boek 39 euro. Alle inlichtingen zijn te vinden op www.abdijboekaffligem.be.