6 mythen die je leven openen

De centrale gedachte in het levenswerk van de bekende mytholoog Joseph Campbell is dat je mythen (in kunst, sprookjes, religie...) niet moet beoordelen op hun overeenkomst met de uiterlijke werkelijkheid. Ze verwijzen naar een innerlijke én transcendente werkelijkheid via symbolen en verhalen.

‘De mythe is een metafoor. De voorstellingswereld van de mythologie is een symbool voor de spirituele krachten binnen in ons: als hij wordt uitgelegd als zou hij betrekking hebben op historische of natuurlijke gebeurtenissen, waarvan de wetenschap aantoont dat ze niet plaats gevonden kunnen hebben, ben je op de verkeerde weg.’ (Joseph Campbell, p.14)

‘Mythen verwijzen niet naar feiten; mythen verwijzen voorbij de feiten naar iets dat de feiten bezielt.’ (Joseph Campbell, p.14)

Campbell helpt je dus om mythen te leren smaken als sprookjes, maar dan wel sprookjes die iets oproepen over de diepste zin van je bestaan.

‘Feitelijk is één van de belangrijkste functies van de mythe opvoedkundig: iemand dragen door de onvermijdelijke stadia van een mensenleven.’ (Joseph Campbell, p.24)

Als voorsmaakje hier 6 mythen die volgens Campbell de verborgen mogelijkheden van je leven openen.

1 Het woeste land

Het woeste land staat voor een leven waarin voldoen aan externe verwachtingen geen ruimte laat voor het ontdekken van innerlijke zin.

‘Het probleem tijdens de zoektocht naar de graal is het tot nieuw leven brengen van wat bekend staat als ‘het woeste land’. Het woeste land is een wereld waar de mensen niet leven vanuit hun eigen initiatief, maar uit wat ze denken dat ze worden verondersteld te doen. Iedereen leidt een kunstmatig leven. Het woeste land is een streek waar het gevoel voor de vitaliteit van het leven is verdwenen. De mensen nemen een baan omdat ze leven moeten, en dan, op middelbare leeftijd, ontdekken ze dat die baan geen enkele betekenis heeft.’ (Joseph Campbell, p.25)

‘Ik weet niet wat jouw indruk is, maar ik heb de indruk dat de meesten van mijn vrienden in woest land leven.’ (Joseph Campbell, p.56)

2 Zondvloed

Leven in het woeste land kan plotseling zijn zin verliezen. Je kan dan in de zondvloed het symbool herkennen voor ervaringen van depressie, burn-out, existentiële crisis.

‘Wat de spirituele betekenis was van de zondvloed? Als je de Bijbelteksten letterlijk interpreteert verminder je hun waarde; het maakt er krantenverslagen van.’ (Joseph Campbell, p.57)

‘Er was dus duizenden jaren geleden een overstroming. Wat zou dat?’ (Joseph Campbell, p.57)

‘Maar als je kunt begrijpen wat de zondvloed betekent in het kader van een verwijzing naar spirituele omstandigheden - de komst van chaos, het verloren gaan van evenwicht, het einde van een tijdperk, het einde van een psychologische houding - dan krijgt hij een nieuwe betekenis voor je.’ (Joseph Campbell, p.57)

3 Het langskomen van Jezus

Doorsta je de zondvloed, dan kan je een bron van nieuw, spiritueel leven ontdekken.

‘Jezus vertegenwoordigt de inspiratie tot het leven, ik bedoel het leven van de geest, niet eenvoudig de fysieke condities, maar dat wat leven betekent voor de mens, namelijk het spirituele avontuur.’ (Joseph Campbell, p.19)

‘Hij komt en is degeen die je doet ontwaken; en als je je geest voor hem sluit, komt hij misschien niet terug. Je kunt het verliezen. Ik geloof dat er veel mythen, veel epische verhalen zijn over het ontwaken dat weer voorbijgaat en je kunt zelfs niet meer achterhalen wat het was.’ (Joseph Campbell, p.19)

4 De roep missen

Wat gebeurt er als je de geboorte van het spirituele in jouw leven negeert?

‘Het is onontkoombaar dat iemand die ook maar een beetje openstaat voor nieuwe ervaringen tegen zichzelf zegt: ‘Nee zo gaat het niet langer, de manier waarop wij leven.’ Maar als iemand de roep ook maar vaag gehoord heeft en die niet volgt, maar in zijn eigen gemeenschap blijft omdat dat veilig en zeker is, droogt het leven op. En dan bereikt hij in die toestand de middelbare leeftijd: hij staat bovenaan de ladder en ontdekt dat deze tegen de verkeerde muur leunt.’ (Joseph Campbell, p.16)

‘Dat betekent de roep missen. Let op het langskomen van Jezus, want misschien keert hij niet terug.’ (Joseph Campbell, p.19)

5 Demonen

Begin je aan het spirituele avontuur, dan ontmoet je gegarandeerd je duistere kanten.

‘De demonen zijn onze eigen beperkingen, die ons afsluiten voor de realisatie van de alomtegenwoordigheid van de geest.’ (Joseph Campbell, p.21)

‘In wezen gaat het bij de visionaire zoektocht om het doorbreken van je eigen beperkingen binnenin je, zelfs als het lijkt of ze zich buiten je bevinden. In de mythen worden ze gesymboliseerd door monsters en demonen en in ieder tijdperk veranderen de karakteristieken ervan; want als de mens verandert, veranderen ook zijn beperkingen.’ (Joseph Campbell, p.21)

6 Profeet

Wie zijn in deze tijd de gidsen van het spirituele leven? Wie brengt je weer in contact met het mysterie van je bestaan?

‘Het lijkt me dat het de taak van dichters en andere kunstenaars is te weten wat het wereldbeeld van onze tijd is, en dit weer te geven zoals de zieners dat vroeger deden. De profeten vertolkten het als een manifestatie van het transcendente principe. Dat ontbreekt ons nu precies. Onze kunstenaars hebben zich heel sterk met sociale kritiek beziggehouden, maar dat is slechts één facet. De andere functie van de dichter - het openen van de dimensie van het mysterie - is, op een enkele uitzondering na, vergeten.’ (Joseph Campbell, p.90)

‘Ik denk dat wat ons werkelijk ontbreekt, niet de wetenschap is maar de poëzie, die onthult wat het hart wil herkennen.’ (Joseph Campbell, p.90)

Citaten (vereenvoudigd) uit: Joseph Campbell (in gesprek met Michael Toms). Mythen openen het leven: religieuze oefeningen. Synthese, 2007, ISBN 9789062710393, 117 pagina’s.

Foto CC Ian D. Keating