Allerheiligen en Allerzielen, al je vragen degelijk beantwoord

#1 Wat vieren we met Allerheiligen en Allerzielen?

Op 1 november vieren we Allerheiligen, letterlijk het hoogfeest van alle heiligen, bekend of onbekend. Paus Gregorius IV legde in 837 de datum vast op 1 november, volgens de regel van Benedictus de begindag van de winterperiode. Hij riep de dag uit tot algemene en officiële katholieke gedenkdag voor alle heiligen.

Allerzielen volgt de dag nadien, op 2 november. Dan bidden we voor al wie overleden is. De oorsprong ligt bij abt Odilo van Cluny, die in 998 een gedenkdag instelde voor alle gestorven kloosterbroeders. In de 11de eeuw breidde paus Johannes XIX die dag uit als feestdag voor alle gelovige zielen.

#2 Wanneer mag iemand heilig genoemd worden?

Heiligheid heeft weinig tot niets te maken met menselijke perfectie. Heiligen zijn wel vensters op God, mensen die zijn aanwezigheid uitstraalden in hun leven. Naast de heiligen op de kerkelijke kalender zijn er dus nog ontelbare anonieme heiligen.

Tekst gaat verder onder het getuigenis van kardinaal De Kesel over Allerheiligen (in Kazerne Dossin in Mechelen).

#3 Wat is het verschil tussen Allerheiligen en Allerzielen?

Al vieren we bij het eerste vooral de heiligen en herdenken we op het tweede onze dierbare overledenen, de twee feesten zijn nauw verbonden. Niet iedereen sterft in een geur van heiligheid, maar toch verwelkomt God alle mensen die leefden vanuit zijn liefde.

Dat is de betekenis van verrijzenis, het kernpunt van het geloof: de liefde is sterker dan de dood. Onze overledenen vormen dus samen met de heiligen een gemeenschap rond God.

#4 Waarom bidden voor onze overledenen?

Bidden voor overleden dierbaren is zinvol om verschillende redenen.

1. Allereerst kun je bidden omdat de persoon die overleden is, misschien niet klaar was voor de ontmoeting met Gods rechtvaardigheid (en wie is dat wel?) Al kunnen we zijn grenzeloze barmhartigheid vermoeden, die confrontatie zal ook een moment van berouw en uitzuivering zijn. We bidden dat de overledene ten volle rust en vrede mag vinden in de eeuwige Liefde.
2. Bidden voor overledenen verbindt ons ook met hen. Het schenkt troost aan wie achterblijft en doet stilstaan bij onze eigen eindigheid en bij de doortocht die ook wij ooit zullen maken van dood naar nieuw leven, door Gods liefdeskracht.
3. Allerzielen is ook een uitnodiging om onze verbondenheid te vernieuwen met mensen die getekend zijn door rouw. De nabestaanden van overledenen van het voorbije jaar worden uitgenodigd in de kerk en krijgen een kruisje mee dat vanaf de uitvaart tot Allerzielen bewaard werd in de kerk.

#5 Waarom bidden tot heiligen?

Al moedigt de Kerk de gelovigen aan om rechtstreeks tot de drie-ene God te bidden, toch blijft ook bidden tot heiligen zinvol.

1. Omdat heiligen mensen waren zoals wij, is het begrijpelijk en zelfs mooi dat we ons tot hen richten als voorsprekers bij God. Hun leven wekt herkenning op. Zoals we aan elkaar kunnen vragen om voor ons te bidden, zo kunnen we dat ook vragen aan een heilige. Je kunt je door hun solidariteit gedragen voelen. Zo voel je je niet alleen tegenover God. Door hun nabijheid bij God kun je misschien makkelijker de weg vinden.
2. Bovendien zijn heiligen een voorbeeld voor de gelovigen om het evangelie ernstig te nemen, ook en vooral in het gewone, dagelijkse leven. Als we heiligenverhalen tot ons laten doordringen, kunnen we ontdekken hoe God in en door hun leven handelde. Een heiligenlegende is geen historisch verhaal. Wel licht ze de waarheid van Gods werkzaamheid in de mens op. Daarom zijn heiligen onze voorgangers op de weg van het evangelie. Ze zijn een onuitputtelijke bron van meditatie.

#6 Wat gebeurt er op Allerheiligen in de kerk?

Allerheiligen wordt in de kerk gevierd als een zondag, met een eucharistie. De liturgische kleur is wit, wat staat voor zuiverheid, verrijzenis, feest.

#7 Wat gebeurt er op Allerzielen in de kerk?

Op Allerzielen verandert de liturgische kleur naar paars (of grijs), kleur van inkeer en rouw. In de kerk worden de overledenen van het afgelopen jaar herdacht. Hun namen worden voorgelezen uit een boek van levenden. Nabestaanden worden uitgenodigd voor de herdenking en krijgen nadien vaak het kruisje met naam van de overledene mee naar huis, dat sinds de uitvaart een plek had in de kerk.

#8 Waarom vieren protestanten geen Allerheiligen en Allerzielen?

Beide feesten komen voort uit (in de middeleeuwen ontstane) opvattingen die door het protestantisme afgewezen worden. Zo aanvaarden protestanten niet dat je op voorspraak van een heilige tot God kan bidden, alsof een heilige een goed woordje voor je kan doen.

Allerzielen ontstond vanuit opvattingen over het vagevuur, een louteringsproces dat mensen na de dood ondergaan als ze 'niet klaar zijn voor de hemel'. Dat idee aanvaarden protestanten evenmin. Ze zullen dan ook niet bidden voor de verlossing van overledenen. Wat niet wegneemt dat ze misschien op een andere manier in gebed denken aan hun overleden dierbaren en ook vaak de begraafplaats bezoeken rond Allerheiligen en Allerzielen. 

#8 Hoe situeren Allerheiligen en Allerzielen zich in het kerkelijke jaar?

Pinksteren is het laatste feest van de paascyclus. Daarna begint de 'grote groene tijd' of 'tijd door het jaar', die duurt tot aan de advent. Toch vinden in deze periode nog enkele feesten plaats die te maken hebben met de verrijzenis van Jezus. Door zijn voorbeeld van liefde tot het uiterste toonde Jezus de weg naar zijn en onze Vader. Zijn dood en opstanding is ook onze bevrijding en opstanding.

Op 15 augustus herdenken we dat Maria opgenomen werd in de hemel. Met Allerheiligen en Allerzielen wordt die familiekring rond God de Vader nog verder uitgebreid.

#9 Wat heeft Halloween te maken met Allerheiligen en Allerzielen?

Halloween is een samentrekking van de Engelse woorden All Hallows eve, wat letterlijk de avond voor Allerheiligen betekent. Het kwam vanuit Ierland (Keltische achtergrond) en de Verenigde Staten naar onze contreien overgewaaid, zodat je nu ook rond 1 november bij ons rond de oren geslingerd wordt met uitgesneden pompoenen, plastic spinnenwebben en zo meer. Het verband met de christelijke feesten is verwaterd.

#10 Welke andere gebruiken zijn er rond Allerheiligen en Allerzielen?

Deze feesten van verbondenheid over de dood heen, zijn vanzelfsprekend een uitgelezen moment om een bezoek te brengen aan dierbare overledenen bij hun graf. We verzorgen de graven en plaatsen er bloemen bij. Chrysanten zijn nog altijd de favoriete planten van deze feesten. Ze bestaan in zowat alle kleurschakeringen en blijven lang bloeien. Een kleine moeite om het graf van een dierbare op te fleuren, maar met een duurzaam resultaat. De chrysant staat overigens symbool voor geluk, trouw en vriendschap.

Na het verzorgen en bezoeken van het graf komen families samen rond de feesttafel. Paus Franciscus noemt Allerheiligen en Allerzielen één groot familiefeest, dat blijvende verbondenheid viert, ook over de dood heen. 

In Mexico bestaat de gewoonte om een speciaal broodje te bakken: pan de muerto, dodenbrood. Ook eens proberen? Ontdek het recept voor 'pan de muerto' (Engels). Een andere culinaire traditie is soul cake (ziel cake).

#11 Wat verwachten christenen na de dood?

Je kunt de dramatiek niet uit het sterven halen, stelt bisschop Johan Bonny in onderstaande video. Maar we weten dat we niet dieper kunnen vallen dan in Gods handen.

Ontdek nog veel meer op de themapagina Allerheiligen en Allerzielen:

• tips rond omgaan met ziekte, rouw, afscheid, verlies bij jezelf en bij dierbaren
• troostende muziek
• verhalen en een podcast over afscheid en verbinding

• inspirerende gedachten over eeuwigheid, loslaten, overgave