Bijbel van A tot Z ~ K van klaagliederen

Klaagliederen komen veel voor in de Bijbel, vooral in het boek Psalmen. Maar het Bijbels klaaglied is geen zeurlied!

Het is belangrijk om een helder onderscheid te maken tussen perspectiefloos zelfbeklag en het formuleren van een klacht aan God omdat je je bedreigd of vernederd voelt. In het Bijbels klaaglied ligt de focus dus altijd bij God: wie bidt legt alles wat leeft in de ziel, open voor God. Daarbij wordt open en vrij gesproken, zonder censuur.

> Lees ook: Bijbel van A tot Z: haten

De taal van het hart is een taal van vrijmoedigheid. Het kan er in het klaaglied hard en rauw aan toe gaan. Alleen op die manier ben je ook echt eerlijk voor God. Je houdt niet verborgen voor Hem (en ook niet voor jezelf) wat leeft in je hart.

Veel mensen hebben moeite met de soms harde toon van het klaaglied.

Het kan juist heel bevrijdend zijn om met een onbevooroordeelde geest in de dynamiek van het klaaglied te gaan staan.

Dynamiek van het klaaglied

Een klaaglied volgt een eigen dynamiek. We kunnen grofweg de volgende bewegingen in het lied onderscheiden:

• De bidder richt zich aan het begin uitdrukkelijk tot God.
• Dan volgt de formulering van de klacht. Die kan gericht zijn tegen God of heel algemeen ‘de vijanden’.
• De klacht evolueert naar een bede om redding, of ook naar een belijdenis van schuld en het hervonden vertrouwen in God.
• Vanuit hervonden kracht welt uit het hart van de bidder een danklied of lofprijzing op, al dan niet aangevuld met een belofte voor een bepaalde levenswijze in de nabije toekomst.

De woorden om de klacht te formuleren, zijn dikwijls stereotiep, en keren dan ook vaak terug. De eigen ellende – van een ik-figuur of een wij (het volk) – wordt in fysieke termen uitgedrukt: Ik word door rampen bezocht / mijn leven nadert het dodenrijk (psalm 88,4), Mijn ogen zijn dof van ellende / ik ben verzwakt, van jongs af in doodsgevaar (psalm 88,10.16), Als water ben ik uitgegoten /mijn gebeente valt uiteen’ (psalm 22,15).

De taal van het klaaglied is beeldend en moet symbolisch begrepen worden. 

Zoals een hinde smacht naar stromend water

Bekend is het klaaglied van Psalmen 42-43 (eigenlijk één psalm). De psalmist richt zich in de openingsbede tot God: Zoals een hinde smacht / naar stromend water, / zo smacht mijn ziel / naar u, o God. (42,1) 

• Het klaaglied begint dus met het uitspreken van het verlangen en het gemis.
• Daarna komt de concrete verwoording van de eigen ellende (tranen zijn mijn brood / bij dag en bij nacht; mij gaat door merg en been / de hoon van mijn belagers – verzen 4 en 11).
• Vervolgens vraagt de bidder dat God zich zijn zaak zou aantrekken: Verschaf mij recht, o God en spreekt zij/hij de hoop uit om weer thuis te komen op uw heilige berg / de plaats waar u woont (43,2).
• De psalm kent een refrein dat driemaal terugkeert (Wat ben je bedroefd, mijn ziel, / en onrustig in mij. / Vestig je hoop op God).

Het refrein maakt duidelijk dat de psalm een vaste plaats heeft in de liturgie van Israël. Wie de psalm goed leest, merkt duidelijk dat in en door het gebed de gemoedsgesteldheid van de biddende mens verandert.

De psalm heeft transformerende kracht!

Het klaaglied van Jezus op het kruis

Volgens Marcus en Matteüs is Jezus gestorven met een klaagzang op de lippen: Mijn God, mijn God, / waarom hebt u mij verlaten? (psalm 22,1) Misschien zouden we beter zeggen: met een klaaglied! Want ook in deze lange psalm vindt er een duidelijke beweging plaats van het uitspreken van de nood naar hervonden vertrouwen (Ik zal uw naam bekendmaken, / u loven in de kring van mijn volk. – 22,23)

Wanneer Jezus deze psalm op het kruis bidt, geeft hij uitdrukking aan zijn diepe nood, maar laat hij ons tevens verstaan dat God in staat is om deze nood om te keren en ons weer thuis te brengen bij Hem.

Klaag eens op zijn Bijbels

Klagen en zeuren leidt vaak tot niets, omdat we blijven steken in ons zelfbeklag. Een Bijbels klaaglied zingen daarentegen doorbreekt ons beperkt perspectief, en plaatst ons in de levengevende ruimte van vertrouwen en geloof. Maar we moeten de klacht dan wel serieus nemen en er doorheen gaan, en geen schrik hebben voor de harde taal die soms leeft in het eigen hart!

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Stuur een mail naar de redactie.