Daar zit muziek in! – 6 manieren om de Psalmen te ontdekken

1. Zo klonken ze oorspronkelijk (misschien)

We kunnen onmogelijk nog horen hoe de psalmen meer dan 2.000 jaar geleden klonken. Of wel? Dankzij Suzanne Haik-Vantoura krijgen we alvast een idee. De Franse musicologe maakte haar levenswerk van het reconstrueren van de psalmen. Ze steunde daarvoor op cantillatie-tekens in de Hebreeuwse tekst. Hieronder haar reconstructie van Psalm 96.

2. Twintig keer Schütz, de inspirator van Bach

Wie muzikale psalmen zegt, kan niet voorbij Heinrich Schütz (1585-1672), wiens invloed op J.S. Bach amper kan worden overschat. Schütz verklankte in zijn Psalmen Davids 20 verschillende psalmen, 2 ervan zelfs twee keer. En zeggen dat dit nog 'vroeg werk' was van de componist die de gezegende leeftijd van 87 bereikte.

3. Boetepsalmen als muzikale schatkamer

De zeven psalmen die gegroepeerd zijn als de Boetepsalmen zijn voor menig componist te mooi om te laten liggen. Dat had Orlandus Lassus al in 1559 begrepen. Zijn 7 Psalmi Davidis Poenitentialis zijn aangrijpende meesterwerken. Ze werden gecomponeerd voor hertog Albrecht V van Beieren, de cultuurfreak wiens opdrachten voor componisten, tapijtwevers, beeldhouwers en kunstschilders een krater in de Beierse begroting sloegen.

Ook afzonderlijke boetepsalmen leverden heel wat moois op, zoals Psalm 51 (Miserere - Allegri, Palestrina, Pärt,...) en Psalm 130 (De Profiundis - J.S. Bach, Mendelssohn, Graupner, Pärt..).

4. Van Boney M tot U2

Popmuziek op basis van bijbelteksten is niet zó zeldzaam, maar psalmen zijn duidelijk niet de populairste bron. Er zijn natuurlijk - bekende - uitzonderingen. The Rivers of Babylon, de discokraker van Boney M uit 1978, putte uit Psalm 19 en Psalm 137: Aan de stromen van Babel, daar zaten wij neer, daar weenden wij tranen, denkend aan Sion. The Rivers van Babylon is overigens een cover: The Melodians, een Jamaicaanse reggaegroep, had het lied in 1970 al uitgebracht. Voor Rastafari's staat 'Babylon' ook voor een (repressieve) overheid.

U2, met frontman Bono, is een van de meest christelijke geïnspireerde populaire groepen van de laatste decennia. Een bekend voorbeeld is 40, waarvan de tekst citeert uit Psalm 40 (Hij trok mij omhoog uit het slijk). Dit wordt afgewisseld met het refrein How long to sing this song?

5. Een lange klassieke lijst

Een zoektocht naar klassieke muziek op basis van één of meerdere psalmteksten levert een verrukkelijke en lange lijst op: Monteverdi (Vespers), Lassus, Charpentier, Vivaldi, Rameau, Mendelssohn, Liszt, Franck, Kodaly, Brahms, Saint-Saëns, Stravinsky, enz.

Opvallend is dat heel wat componisten los gingen op de laatste psalm. Met zijn jubelende karakter is Psalm 150 (Loof de heer, iedereen die adem heeft) nu eenmaal ideale grondstof voor muzikaal brouwsel. Trommels en trompetten, hierbij!

Hieronder het vurige Dixit Dominus van de toen 22-jarige Georg Friedrich Händel, gebaseerd op Psalm 110.

6. Hier en nu

Ontelbare amateurmuzikanten, christelijke groeperingen en andere creatievelingen laten zich ook hier en nu inspireren door de muzikale mogelijkheden van de Psalmen. Je vindt legio voorbeelden op YouTube, met telkens toegankelijke muziek en teksten. Het Nederlandse Psalm Project bijvoorbeeld, met Nederlandstalige teksten. Of het Amerikaanse Psalms Project, waarbij een groep Amerikaanse muzikanten zich tot doel heeft gesteld om alle 150 psalms op muziek te zetten.

Hieronder een Nederlands voorbeeld, vrijelijk gebaseerd op Psalm 51.