Om God te zien, moeten we ons hart bevrijden van zijn bedrog

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Vandaag lezen we samen de zesde zaligspreking die het zien van God belooft en als voorwaarde heeft: de zuiverheid van hart.

De Psalm zegt: Gij zegt - en mijn hart spreekt het na: 'zoekt mijn aanschijn’. Uw aanschijn, Heer, wil ik zoeken. Wend uw aangezicht niet van mij af, (Ps 27,8-9). Deze taal vertolkt het verlangen naar een persoonlijke relatie met God. Niet automatisch, niet mistig, neen: persoonlijk. Ook het boek Job noemt dit een teken van een oprechte relatie. Het boek Job zegt: Alleen van horen zeggen kende ik U, nu heb ik U gezien met eigen ogen. (Job 42,5). Vaak denk ik dat dit onze levensweg is in onze verhouding tot God. We kennen God van horen zeggen. We gaan steeds verder en verder tot we Hem uiteindelijk rechtstreeks kennen. Als we trouw zijn … Dat is de volwassenheid van de Geest.

Een onverstandig en traag hart

Hoe deze intimiteit bereiken van God met eigen ogen kennen? Men kan hier bijvoorbeeld denken aan de leerlingen van Emmaüs, die de Heer in hun nabijheid hadden, maar hun ogen werden verhinderd Hem te herkennen (Lc 24, 16). De Heer zal hun de ogen openen aan het einde van een tocht die zijn hoogtepunt bereikt met het breken van het brood en die begonnen was met het verwijt: O onverstandigen, die zo traag van hart zijt in het geloof aan alles wat de profeten gezegd hebben (Lc 24,25). Dat was het verwijt aan het begin. De oorzaak van hun blindheid is dit: hun hart was onverstandig en traag. Als het hart onverstandig en traag is, ziet men de dingen niet. Men ziet ze als in een mist. Hier ligt de wijsheid van deze zaligspreking: om tot beschouwing in staat te zijn moeten we binnen in ons ruimte voor God maken, want zoals de heilige Augustinus zegt: God is in mij dichter nabij dan ikzelf (Interior intimo meo, Belijdenissen III, 6,11).

Om God te zien moet men niet van bril wisselen of van uitkijkpost noch veranderen van theologen die de weg wijzen. Men moet het hart bevrijden van zijn bedrog! Dat is de enige weg.

Dat is de beslissende rijping: wanneer we gaan beseffen dat onze grootste vijand vaak in ons hart verborgen is. De edelste strijd is die tegen de innerlijke misleidingen die de oorzaak zijn van onze zonden. Zonden wijzigen de innerlijke visie, veranderen de waardering van de dingen, doen dingen zien die niet waar zijn of die minsten niet op die wijze waar zijn.

De blik van het hart

Het is dus erg belangrijk te verstaan wat zuiverheid van hart is. Hierbij moet men voor ogen houden dat in de Bijbel het hart niet slechts over gevoelens gaat. Het is de meest intieme kern van de menselijke persoon. De innerlijke ruimte waar iemand zichzelf is. Dat is de Bijbelse visie. Het Matteüsevangelie zelf zegt: Indien dus zelfs uw innerlijk licht duister is, hoe erg zal dan de duisternis zijn! (6,23). Dit licht is de blik van het hart, het perspectief, de synthese, het punt van waaruit men de werkelijkheid leest (cf. Apostolische exhortatie De vreugde van het Evangelie, 143).

Een zuiver hart

Wat betekent dat een zuiver hart? Wie zuiver van hart is, leeft met de Heer door in zijn hart te bewaren wat passend is bij de relatie met Hem. Alleen zo heeft men een eengemaakt leven, rechtlijnig, niet kronkelend, maar eenvoudig.

De besnijdenis van het hart

Een gezuiverd hart is dus het resultaat van een proces dat bevrijding en verzaking vraagt. Wie zuiver van hart is, wordt zo niet geboren. Maar heeft een innerlijke vereenvoudiging beleefd door het kwaad in zich te leren afwijzen. In de Bijbel wordt dat genoemd: besnijdenis van het hart (cf. Dt 10,16; 30,6; Ez 44,9; Jer 4,4).

Het zien van God

Die innerlijke zuivering veronderstelt dat men dat deel van het hart herkent dat onder invloed van het kwade staat – Weet je, Padre, ik voel zo, ik denk zo, ik zie zo, en dat is slecht – dat is het lelijke deel, het deel dat verduisterd wordt door het kwaad – om zich zo de kunst eigen te maken zich altijd te laten onderwijzen en leiden door de Heilige Geest. De tocht van een ziek hart, van het zondige hart, van het hart dat de dingen niet goed kan zien, omdat het in zonde is, naar de volheid van licht in het hart is het werk van de Heilige Geest. Hij is het die ons leidt om deze tocht te maken. Door deze weg te gaan komen we tot het zien van God.

Eschatologische dimensie

Deze zalige aanschouwing wordt gekenmerkt door een toekomstige dimensie, eschatologisch, zoals in alle Zaligsprekingen: het is de vreugde van het Rijk der hemelen waarnaar we op weg zijn. Maar er is ook een andere dimensie: God zien, wil zeggen de bedoelingen van de Voorzienigheid zien in al wat gebeurt, haar aanwezigheid onderkennen in de sacramenten, haar aanwezigheid in de broeders, vooral in de arme en lijdende, en haar herkennen waar ze zich openbaart (cf. Catechismus van de Rooms-Katholieke Kerk, 2519)

Ware vrede

Deze zaligspreking is enigszins de vrucht van de voorafgaande: als we openstaan voor de dorst naar het goede die in ons woont en ons bewust zijn dat we van barmhartigheid leven, dan begint een tocht van bevrijding die een heel leven duurt en tot in de hemel voert. Dat is een ernstig werk, een werk dat de Heilige Geest verricht als wij Hem ruimte geven om actief te zijn, als we openstaan voor de werking van de Heilige Geest. Daarom mogen we zeggen dat het een werk van God in ons is – doorheen de beproevingen en zuiveringen van het leven – en dat werk van God en de Heilige Geest voert tot een grote vreugde, tot een ware vrede.

Laten we niet bevreesd zijn, laten we de deur van ons hart openen voor de Heilige Geest zodat Hij ons kan zuiveren en verder dragen op die weg naar de volle vreugde.

Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc

Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.