Uit de kunst (27): naar de kern van een psalm

Tot november 2022 kan je in de Jacobikerk in Utrecht naar de expo Troosten en verstoren van de Nederlandse illustrator Jedi Noordegraaf. Hij stelt er twaalf illustraties voor die elk een psalm verbeelden. 

Christelijk geïnspireerde illustraties

Vanuit zijn Studio Vandaar werkt Jedi Noordegraaf als illustrator voor verschillende uitgevers en magazines. 'Laat ons zeggen dat 70% van mijn opdrachten voor christelijke opdrachtgevers is,' vertelt hij, 'maar ik word ook gevraagd voor eerder filosofische of diepgaandere thema's in andere kranten, boeken of tijdschriften.

'De meest wezenlijke verhalen spreken mij het meest aan om mee aan de slag te gaan.'

'Ik ben meer een man van de diepgang dan van de oppervlakkigheid', legt hij uit. 'Zo illustreer ik regelmatig in De correspondent en tekende ik voor de reeks Het gesprek van mijn leven in Financieel Dagblad.' In 2015 sierden 69 illustraties van Noordegraaf het binnenwerk van Woestijnvaders, het Beste Theologische boek van dat jaar.

Troost in psalmen 

En toen volgden de psalmen, een project dat Noordegraaf op eigen houtje opstartte. Hoewel hij een gelovig man is, kwam hij pas later in zijn leven in aanraking met psalmen. 'Ik ontdekte dat het waardevolle teksten zijn, omdat ze niet enkel over de mooie kant van het leven gaan. In mijn eigen geloofsbeleving lag de nadruk tot dan toe op de vreugdevolle momenten.'

'Voor situaties waarin mensen lijden, ziek worden of sterven, miste ik een stuk taal. Die vond ik in de psalmen.' 

'Ik ga op zoek naar het kernvers van de psalm in kwestie en neem die gedachte als uitgangspunt voor mijn illustratie', gaat Noordegraaf verder. De kunstenaar vindt daarbij inspiratie in boeken als die van de Belgische monnik Benoît Standaert Leven met de psalmen of de Nederlandse monnik Kees Waaijman Mystiek in de psalmen. 'Ik begin altijd eerst te tekenen met potlood en papier. Ook de texturen voor mijn illustraties schilder ik met de hand. Dat manuele geeft een soort menselijkheid die ik zeer belangrijk vind. Soms is het na twee schetsen al raak, andere keren heb ik twaalf pogingen nodig om tot iets te komen. Vanaf daar gaat het verder op de computer. Digitaal kan ik sneller werken dan volledig analoog. Ik combineer dus het beste van twee werelden', lacht Noordegraaf. 

Waarom Psalm 73 bijzonder is

Hoewel twee derde van de psalmen over de uitdagingen van het leven gaan, voelen Noordegraafs illustraties niet zwaarmoedig aan. 'Zo'n soort kunstenaar ben ik ook niet,' licht hij toe, 'want vanuit mijn geloof voel ik altijd hoop, ook in donkere tijden. Al schep ik in mijn illustraties wel ruimte om die zwaarte te laten bestaan. Psalm 73 heeft mij in die zin erg geraakt.'

Al bezwijkt mijn hart en vergaat mijn lichaam,
de rots van mijn bestaan, al wat ik heb,
is God. Nu en altijd.
Psalm 73 vers 26

'Die tekst zette mij aan het denken: wat blijft er over van mijn geloof wanneer ik alles verlies? Het maakproces van Psalm 73 ging erg diep en mijn tekening werd uiteindelijk een ijsschots in de vorm van een hart. Aan de ene kent smelt het ijs, aan de andere staat een persoon nog altijd verlangend naar boven te kijken.' Ook een actuele insteek dus, in de vorm van een verwijzing naar het klimaatprobleem? 'Zeker,' verklaart Noordegraaf, 'we leven in een tijd waarin zoveel gebeurt dat de angst mij soms om het hart slaat. Ook dat gevoel verwerk ik in mijn illustraties.' 

Nog 114 te gaan

'Op dit moment heb ik zo'n 36 psalmen geïllustreerd. Ik ben aangenaam verrast door de respons die ik erop krijg. Mensen hebben mij al gevraagd om een heel specifieke psalm te tekenen die voor hen betekenis heeft.'

'Over een drietal jaar zou ik graag alle psalmen geïllustreerd hebben.'

Allemaal, dat zijn er dus 150, waarvan er nu al twaalf te zien zijn op de expo Troosten en verstoren. De EO (Evangelische Omroep in Nederland) bracht een boekje uit waarin Pieter-Jan Rodenburg reflecties schreef bij Noordegraafs werk. Soms poëtisch, soms anekdotisch. 'Ik droom van een groter boek met een vijftigtal illustraties en nog een paar vervolgexpo's, wie weet ook in België', besluit de illustrator.

Zelf de expo Troosten en verstoren zien? 

• Je kan nog tot 1 oktober 2022 naar de expo Troosten en verstoren in Utrecht (NL). Kijk voor openingstijden op de website van ViaJacobi.
• Op de webshop van Studio Vandaar kan je het werk van Noordegraaf kopen in verschillende afmetingen en materialen.

lees alle 'Uit de kunst'-artikels