Priester, pedagoog, schrijver…: de vele rollen van Don Bosco

Priester

Na een jeugd gekenmerkt door armoede wordt Giovanni Bosco op zijn 26ste tot priester gewijd. Dat was niet vanzelfsprekend: als arme boerenjongen leek hij daarvoor niet in aanmerking te komen en omdat hij mee de kost moest verdienen — zijn vader stierf toen Giovanni twee was — verliep zijn schoolcarrière met horten en stoten.

Zelf vertelde hij over een droom die hem als 9-jarige richting gaf. In die droom kalmeert hij een groep ruziemakende jongens door hen positief te benaderen. Het zou de rode draad worden in zijn werk met jongeren.

Jeugdwerker

Na zijn priesterwijding gaat Don Bosco verder studeren in Turijn, niet ver van zijn geboortedorp.

In de verpauperde industriestad wordt hij getroffen door het lot van vele jongeren.

Doelloos en dakloos zwerven ze rond, gaan niet naar school en hebben geen werk, glijden af in jeugdcriminaliteit. Met een collega-priester bezoekt hij jonge gevangenen. Hij ligt mee aan de basis van een ‘oratorio’, een ontmoetingsplaats waar hij jongeren vier dingen wil bieden: een thuis, een school, een parochie en een plaats om te spelen.

Het oratorio breidt uit van occasionele opvang naar een voltijds leefcentrum. Don Bosco’s moeder is intussen komen meehelpen.

De snel aangroeiende gemeenschap leidt een tijdje een zwervend bestaan, tot ze in 1846 een blijvende stek vindt in Valdocco, een wijk in Turijn. Het centrum zal er gaandeweg worden uitgebouwd met ook een kapel, werkplaatsen, drukkerij, enz.

Schrijver

Minder bekend is Don Bosco’s nalatenschap als auteur. De priester schreef tientallen educatieve boekjes, in eenvoudige taal, afgestemd op jongeren die in veel gevallen niet vlot konden lezen.

Don Bosco pleegde ook enkele korte biografieën, onder meer:

• Giuseppe Cafasso, priester van de galg: Cafasso was zijn geestelijke raadsman met wie hij in Turijn gevangenen bezocht. Zijn wat lugubere bijnaam dankt hij aan zijn werk voor terdoodveroordeelden.
• Het leven van Dominicus Savio: Dominic(us) Savio was een leerling van Don Bosco in wie de priester een voorbeeldstudent zag. De jongen wilde al op jonge leeftijd priester worden, maar stierf op 14-jarige leeftijd.

Zowel Cafasso als Savio werden laten heiligverklaard.

Don Bosco’s absolute bestseller was  Il giovane provveduto (vertaald als De verstandige jongen), een boek met raadgevingen en gebeden voor jongeren. Alleen al tijdens zijn leven werd het 118 keer herdrukt, in totaal zouden 6 miljoen exemplaren worden verkocht. De opbrengst werd besteed aan de uitbouw van zijn centrum in Valdocco.

Pedagoog

In zijn boeken gaat Don Bosco uitgebreid in op zijn salesiaanse opvoedingsmethode. Die ziet de mens als een uniek en dynamisch wezen, dat in voortdurende evolutie is en in zijn totaliteit moet worden gezien. Don Bosco’s stimulerende aanpak was zijn tijd eigenlijk erg vooruit: ze legde de nadruk op het belonen van het goede en fouten te voorkomen in plaats van te straffen.

De opvoeding rust op drie pijlers:

• communicatie: voortdurende dialoog en wisselwerking tussen jongeren en opvoeders.
• assistentie: de opvoeder is onder de jongeren aanwezig en aanspreekbaar vanuit authentiek vertrouwen.
• evangelisch bewogen en geïnspireerd

Stichter

In 1859 stichtte Don Bosco een eigen congregatie: de Salesianen van Don Bosco, genoemd naar de Heilige Franciscus van Sales. Don Bosco voelde zich erg verwant met de bisschop en kerkleraar (1567-1622), net als hij een vaardig schrijver.

Bruggenbouwer

In 1864 bezocht Don Bosco zijn vrouwelijke evenknie, Maria Mazzarello. Zij had in Mornese (tussen Turijn en Genua) een gelijkaardig opvangcentrum voor kansarme meisjes. Ze richtte ook een schooltje op waar de meisjes een ambacht konden leren en onderwijs kregen. Enkele jaren later richtte Mazzarello een zustercongregatie op, de zusters van van Don Bosco. Ze werd in 1951 heiligverklaard.

Sociale voorvechter

Historische documenten tonen aan dat Don Bosco bemiddelde tussen jongeren en hun — soms eerste echte — werkgever. Zo probeerde hij uitbuiting en lijfstraffen tegen te gaan.

Patroonheilige

Don Bosco werd in 1934 heiligverklaard, hij wordt gevierd op 31 januari. Hij is de patroon van schoolkinderen en jongeren in het algemeen, van jeugdwerkers en katholieke uitgevers, maar ook van circusartiesten. Dat laatste gaat terug op Don Bosco’s eigen vaardigheden, die hij leerde van straatartiesten.

Bekijk de video's met getuigenissen van Vlaamse volgelingen van Don Bosco:

• Carina Aerts: Brief aan mijn petekind Jefke
• Eric Haelvoet: Vézelay en Twee trappisten in de hand
• Hilde Stinkens: Het lorktakje dat ik al 30 jaar koester
• Katelijn Vandekerckhove: Driemaster voor eb en vloed

Lees meer op de website van Don Bosco Vlaanderen.