Tertio over Hans Küng: Activist, publicist, idealist
Een bewogen leven als theoloog doet een mens blijkbaar soms lang leven. Edward Schillebeeckx overleed op 95-jarige leeftijd, Yves Congar was 91 jaar en op 6 april stierf de 93-jarige Hans Küng. Alle drie speelden ze een rol op het Tweede Vaticaans Concilie (1962-’65), alle drie waren eigenwijs als theoloog en kenden troebelen met Rome, maar van de drie was alleen Küng qua persoonlijkheid allesbehalve nederig. Dat hoeft geen gebrek te zijn, het zorgde mee ervoor dat hij op de bühne voor wie het horen wilde, zijn oprechte en stevige kritiek durfde te spuien op de restauratielijn die de leiding van de wereldkerk volgde na het concilie. Vooral het duo Karol Wojtyla-Joseph Ratzinger moest het daarbij ontgelden. Küngs pleidooien en kritiek zorgden voor botsingen met Rome en de Duitse bisschoppenconferentie, voor het verlies in 1979 van zijn doceerbevoegdheid aan de Katholieke Universiteit van Tübingen, maar zeker ook voor een gewillig oor bij veel leken en clerus wereldwijd, vooral buiten Rome. Küng zei en beargumenteerde decennialang wat veel katholieken – ook bij ons – dachten, niet het minst in de vele basisbewegingen in de Kerk.
Dat zijn dood weinig aandacht kreeg in de Vlaamse media geeft alvast het korte geheugen aan dat vandaag regeert.
Nochtans werden decennialang zijn boeken gretig gekocht én gelezen én beaamd.
Vlammende brief
In april 2010 schreef Küng een vlammende open brief gericht aan alle katholieke bisschoppen, bij wijze van tussenbalans na 5 jaar Benedictus XVI. Het kon voor hem zo niet verder op veel terreinen, niet het minst het seksuele misbruik. De open brief leest als het kerktestament waarin Küng aan de bisschoppen zes voorstellen formuleerde: niet zwijgen, hervormingen aanpakken, in collegialiteit doorgaan, gehoorzaamheid is alleen aan God verschuldigd (niet aan de paus), regionale oplossingen nastreven en een concilie eisen. Geen enkele bisschop reageerde, publiek noch privé.
De laatste jaren
De horizon van het testament veranderde plots: in zijn memoires geeft Küng aan dat met de verkiezing van Franciscus hem het onverwachte wordt gegund om nogmaals een omwenteling in de Kerk zoals onder Johannes XXIII mee te maken. Ondertussen was evenwel zijn focus meer op een globale ethiek gericht, met een interreligieuze inslag, getuige de oprichting van het Weltethos Institut in 2011. Küng toonde zich op zijn oude dag nogmaals de idealist. In 2012 kreeg hij evenwel te horen dat hij aan de ziekte van Parkinson leed. Samen met andere fysieke kwalen maakte dat dat hij zijn publieke leven en publiceren vrij snel moest afbouwen. In 2013 droeg hij de fakkel als voorzitter van Weltethos over en verscheen het slot van zijn memoires. Daarin gaan de gedachten al uit naar de dood, waarbij de mogelijkheid van euthanasie niet wordt uitgesloten, en gaf hij aan dat hij zijn graf jaren geleden al had uitgezocht op de stadsbegraafplaats van Tübingen.
Zonder twijfel heeft Küng sinds 2013 deugd gehad aan de sleutelteksten van paus Franciscus en de lijn van diens bestuur, kritisch voor wat binnen Kerk en Romeinse curie verkeerd gaat. Voor alles wat de priester-theoloog voorstond, moet dat een grote bron van hoop en troost geweest zijn.
