De vrouwelijke noot (1): de gouden kooi van Fanny Mendelssohn
Fanny Mendelssohn-Hensel
- Duitse componiste en pianiste (1805-1847)
- jongere zus van Felix Mendelssohn
- net als haar broer wonderkind aan de piano
- schreef meer dan 400 composities
‘Het moet een teken van talent zijn dat ik niet opgeef, ook al is er niemand geïnteresseerd in mijn inspanningen.’
(Lees verder onder de video)
Compositie in de kijker: Hiob (1831)
Als wonderkind op de piano moest Fanny Mendelssohn niet onderdoen voor haar broer Felix, en van haar 466 composities verdienen er verschillende méér dan de vergetelheid, maar helaas was dat in haar tijd niet het voornaamste criterium. Fanny was een vrouw, en haar eigen vader maakte haar onomwonden duidelijk dat muziek voor haar nooit meer dan een tijdverdrijf zou worden. Haar plaats was thuis, aan de haard bij de kinderen, terwijl haar broer over heel Europa successen behaalde.
Felix deinsde er bovendien niet voor terug om enkele composities van zijn zus onder zijn eigen naam uit te geven.
Het leidde tot de wrange anekdote waarbij de Engelse koningin Victoria een lied prees waarvan Felix eerlijkheidshalve moest bekennen dat niet hij maar zijn zus het had geschreven.
Fanny werd veroordeeld tot de gouden kooi van een welstellend bourgeoisgezin en Sonntagsmusiken in de familieresidentie in Berlijn. Pas na aandringen van haar man Wilhelm Hensel en de goedkeuring van Felix mocht ze uiteindelijk ook enkele composities in druk uitgeven.
Eén van de weinige meer grootschalige composities die Fanny Mendelssohn schreef, is de cantate Hiob, waarvoor ze put uit het Bijbelboek Job. (Hiob is Hebreeuws voor Job.) In het eerste deel is dat Job 7:17-18:
God, waarom vindt u mensen zo belangrijk?
Waarom geeft u ze zo veel aandacht?
Elke ochtend komt u bij me,
de hele dag let u op mij.
In het tweede en derde deel is de tekst Job 13:24-25 en Job 10:12-13.
Het is niet bekend of de Hiob-cantate ooit werd uitgevoerd tijdens Fanny Mendelssohns leven, dat abrupt eindigde op haar 41ste. Haar broer stierf enkele maanden later.
Drie andere aanraders
- Strijkkwartet in Es | Het enige strijkkwartet dat Fanny Mendelssohn schreef en dat één keer werd uitgevoerd tijdens een huisconcert. Onconventioneel en verrassend — broer Felix vond het maar niets.
- Das Jahr | Pianocyclus van 12 delen die elk een maand uit een jaar verklanken. Tsjaikovski zou later net hetzelfde doen.
- Pianotrio in d | Fanny Mendelssohn speelde zelf een maand voor haar dood de pianopartij tijdens een uitvoering bij haar thuis, tijdens de zogenaamde Sonntagsmusiken, huisconcerten bij de Mendelssohns thuis waarvoor de fine fleur van Berlijn langskwam.
Meer lezen over vrouwelijke componisten en hun werk?
- Vrouw aan de piano, Veerle Janssens, uitg. Vrijdag
- Het thema thema, Simonne Claeys, uitg. Alamire
