Leider van anglicaanse Kerk neemt ontslag

Justin Welby (68) heeft gisterenavond ontslag genomen als aartsbisschop van Canterbury en dus als geestelijke leider van de anglicanen. De aartsbisschop verklaarde dat hij ‘persoonlijke en institutionele verantwoordelijkheid moet nemen’ na een vernietigend onderzoek naar de manier waarop de Church of England omgaat met misbruikzaken. 

De voorbije dagen hadden duizenden mensen, onder wie ook enkele hoge anglicaanse geestelijken, een petitie ondertekend waarin ze hem opriepen om af te treden. Welby was in functie sinds 2013.

De zaak-Smyth

De directe aanleiding is de publicatie van een onafhankelijk rapport dat vorige week werd gepubliceerd. Dat is vernietigend over de manier waarop de anglicaanse Kerk omging met John Smyth, van wie wordt aangenomen dat hij de grootste seriemisbruiker was die met de anglicaanse Kerk in verband wordt gebracht. 

Smyth was een advocaat die maar liefst 130 jongens en jonge mannen misbruikte tijdens christelijke zomerkampen. Hij was weliswaar een leek, maar een van de sterke figuren in de evangelische vleugel van de Church of England. Meer dan vijftig jaar lang maakte hij slachtoffers in het Verenigd Koninkrijk en in Afrika. De advocaat organiseerde kampen voor jongens uit de betere anglicaanse kostscholen. Hij lokte jongens en misbruikte hen - meestal bij zich thuis - op een sadistische manier. Ook een van de huidige anglicaanse bisschoppen werd ooit door Smyth misbruikt.

Niet de nodige stappen ondernomen

De eerste beschuldigingen tegen Smyth kwamen er in 1982, maar het onafhankelijke onderzoek  toonde aan dat Smyths misbruik jarenlang in de doofpot werd gestopt binnen de Church of England. De advocaat verhuisde in 1984 naar Zimbabwe en richtte daar soortgelijke evangelische kampen op. Het rapport stelt dat  een klein aantal kerkelijke functionarissen wist van het misbruik, maar niet de nodige stappen ondernam. Op die manier kon Smyth slachtoffers in het buitenland  blijven maken. Slachtoffers hadden zich gemeld, maar er werd niets met informatie gedaan. Belangrijk detail: Welby kende Smyth persoonlijk van de christelijke kampen in Iwerne in de jaren 1970.

Een documentaire van Channel 4 die in 2017 werd uitgezonden, bracht de feiten uit en de politie van Hampshire opende kort daarna een onderzoek. 

Smyth stierf in 2018 in Kaapstad op 75-jarige leeftijd, nog voor er aanklachten tegen hem werden ingediend. Indien Welby destijds aan de politie een melding had gedaan, was Smyth misschien al tien jaar geleden voor de rechter gebracht. 

In de verklaring bij zijn ontslag zegt Welby: ‘Toen ik in 2013 werd geïnformeerd en te horen kreeg dat de politie was ingelicht, geloofde ik ten onrechte dat er een passende oplossing zou volgen. Het is heel duidelijk dat ik persoonlijke en institutionele verantwoordelijkheid moet nemen voor de lange en traumatiserende periode voor de slachtoffers tussen 2013 en 2024.’

Herhaaldelijk excuses

In de bijna 12 jaar dat Justin Welby aartsbisschop van Canterbury was, verstevigde de Church of England haar plek in het hart van de Britse samenleving, maar tegelijk werd ze steeds minder relevant voor het leven van de meeste burgers. De kerkpraktijk bleef dalen, ondanks herhaalde evangelisatiecampagnes en Welby’s steun aan initiatieven als Alpha. 

De aartsbisschop behoorde tot de evangelicale vleugel en werd in 2013 gekozen omwille van zijn managerskwaliteiten. Het probleem van misbruik was constant aanwezig gedurende zijn ambtstermijn. Welby uitte herhaaldelijk excuses en erkende de ‘gebrokenheid en tekortkomingen van onze Kerk’ met betrekking tot seksueel misbruik. Uiteindelijk waren het zijn eigen tekortkomingen die leidden tot zijn ontslag. Ook al zijn de meeste anglicaanse geestelijken gehuwd, toch bleek het probleem van de seksueel misbruik even erg als in de katholieke Kerk.

De Church of England bevindt zich na het ontslag in een diepe crisis. In de Britse pers verschenen er opinies om voor het eerst een vrouwelijke aartsbisschop te kiezen. Zeker twee vrouwelijke bisschoppen zouden in aanmerking komen.