‘Nucleaire afschrikking is absurd’ - Naomi Zoka (Pax Christi)

Naomi Zoka vond een jaar geleden de job van haar leven. Ze had aan de Antwerpse universiteit een thesis geschreven over de nucleaire afschrikking in het conflict rond Oekraïne en werd bewegingswerker Veiligheid & Ontwapening bij Pax Christi Vlaanderen. 

Ze is te jong om meegemaakt te hebben hoe in oktober 1983 een massale vredesmanifestatie door de straten van Brussel trok, een aanklacht om in het kader van de nucleaire afschrikking ook in ons land atoomwapens op te stellen. Wat een verschil met de onverschilligheid vandaag – wie weet eigenlijk nog dat er Amerikaanse kernwapens op ons grondgebied liggen? – of zelfs met het groeiende vertrouwen in de nucleaire afschrikking. Het wapengekletter in Oekraïne en de voortdurende dreiging van de Russische president Vladimir Poetin om desnoods kernwapens in te zetten, heeft de vredesbeweging in het defensief geduwd. Maar Pax Christi Vlaanderen geeft niet op.

Meer angst en onveiligheid

‘De theorie van de nucleaire afschrikking klopt niet’, zegt Zoka, ‘nucleaire afschrikking is in feite absurd. Niet ik zeg dat, tal van experten stellen vast dat kernbewapening niet leidt tot meer veiligheid, maar integendeel tot meer angst en onveiligheid.’ Inderdaad, tijdens de Koude Oorlog werd enkele keren op het nippertje een ramp vermeden. ‘Atoomwapens maken je niet veiliger, maar eerder paranoïde: wat als de tegenpartij er meer heeft en ze eerst inzet? En dus wil je er zelf ook meer, en trekt de bewapeningswedloop zich op gang. We hebben perfect gezien hoe het werkte toen India plots kernwapens bleek te hebben; nauwelijks een jaar later had Pakistan er ook.’ 

Pax Christi Vlaanderen zet zich binnen een internationale coalitie van vredesbewegingen – de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (Ican) – in om de wapenbeheersingsgesprekken en ontwapeningsakkoorden weer vlot te trekken.

Non-proliferatieverdrag

Er was toch al een non-proliferatieverdrag? ‘Ja, maar dat werkt niet. De vijf kernwapenlanden schenden dit verdrag al lang en dit zet andere landen aan om dit ook te doen. Ook India en Pakistan hebben nu atoomwapens, Noord-Korea heeft nooit tot de club behoord, en wat met Israël en Zuid-Afrika? Niemand die het precies weet…’ 

Zoka lacht wrang, al voegt ze er meteen aan toe dat Zuid-Afrika intussen wel ontwapend heeft. Ze vergeet trouwens te vermelden dat ook de nucleaire ontwapening van Iran niet echt lijkt te lukken. Nieuwe verdragen zijn dus noodzakelijk. Zo is er nu een VN-Verbod op kernwapens, dat na de ratificering door een 50ste land – in casu: Honduras – op 22 januari 2021 in werking trad. Maar ons land doet nog steeds niet mee. ‘Dat moet veranderen,’ zegt Zoka. ‘België heeft een sterke reputatie in de internationale diplomatie; denk maar aan de voortrekkersrol die we gespeeld hebben toen het internationale verbod op clustermunitie er kwam.’

Daarom probeert Pax Christi Vlaanderen nu ook bij de gesprekken voor de vorming van een nieuwe federale regering te lobbyen, al is dat met een benepen hartje. ‘Ik heb het programma van de N-VA aandachtig doorgenomen, het is allemaal het narratief van verdere bewapening dat de klok slaat.’ Bij de twee andere Vlaamse potentiële regeringspartijen is het nochtans ooit anders geweest. In 2013, in de aanloop naar vorige verkiezingen, pleitten anderhalf dozijn CD&V’ers, onder wie wijlen Jean-Luc Dehaene, Luc Van den Brande en Mark Eyskens, nog expliciet voor het weghalen van de kernbommen op Kleine Brogel als eerste stap naar ontwapening. Enkele jaren tevoren had Willy Claes van Vooruit hetzelfde al gedaan – Claes is niet de eerste de beste, want gewezen secretaris-generaal van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo) – samen met Dehaene en de liberale toplui Guy Verhofstadt en Louis Michel.

Steun uit christelijke middens

Pax Christi Vlaanderen wil tegen het huidige bewapeningsnarratief blijven ingaan. Zo nam Zoka in juli jongstleden nog deel aan de tweede van drie geplande sessie van het voorbereidende comité voor de Review Conference van 2026 van de partijen bij het Verdrag inzake de non-proliferatie van kernwapens (NPT). Maar niet alleen internationale diplomatie is belangrijk voor de ontwapening, ook de steun van het middenveld en de publieke opinie is essentieel. ‘Het is niet mijn job om daar expliciet voor te gaan, maar mijn collega’s voor vredesspiritualiteit en voor educatie en participatie werken daar keihard aan’, zegt Zoka. ‘En ik weet dat we alvast kunnen rekenen op veel steun in allerlei christelijke middens, bij de bisschoppen en in de geloofsgemeenschappen.’ 

De bisschoppen van België hebben bij de inwerkingtreding van het jongste kernwapenverbod van de Verenigde Naties ons land al expliciet opgeroepen mee te doen.