Werkdocument voor synode gepubliceerd: vrouwelijk leiderschap wordt belangrijk thema

Op een persconferentie in het Vaticaan werd zonet het werkdocument (Instrumentum Laboris) voorgesteld dat de basis vormt voor de gesprekken op de tweede sessie van de synode over synodaliteit (2 tot 27 oktober).

Het document werd in juni voorbereid door 25 experts in theologie, ecclesiologie en kerkelijk recht. Het is een analyse van de echo’s uit bisdommen en religieuze gemeenschappen over het slotdocument van de eerste sessie in oktober 2023, aangevuld met de theologische reflectie daarop. Ook de Belgische bisschoppen stuurden de bedenkingen uit onze lokale Kerk door, een moedig pleidooi voor decentralisatie, zodat het vrouwelijk diaconaat en gehuwde priesters mogelijk zouden worden in regio’s die daarom vragen.

Vrouwelijk diaconaat niet op tafel

Op de persconferentie werd duidelijk dat de diaconaatswijding van vrouwen geen gesprekonderwerp zal zijn op de tweede sessie van de synode. Het zou wellicht belanden in een uitzichtloos welles-nietes. Om dit te vermijden werden overigens in maart al studiegroepen opgericht onder meer over dit thema. Toch worden belangrijke fundamenten benoemd voor de uitwisseling.

Eén daarvan is dat man en vrouw gelijkwaardig zijn en dat alle deelnemers moeten openstaan voor vernieuwing in de Geest. Het Instrumentum Laboris (IL) hekelt machisme en roept op tot bekering en ook tot nieuwe ambten om verschillende charisma’s van mannen en vrouwen te erkennen. Daarbij lijkt men vooral een opening te willen maken naar de zogenaamde lagere wijdingen als die van lector (voorlezen in de liturgie) of misdienaar. Officieel zijn deze nog altijd voorbehouden voor mannen.

Verder legt het document sterk de nadruk op de nood aan transparantie, verantwoordingsplicht en vormen van evaluatie. De nood daaraan komt onder meer voort uit het grote schandaal van het seksueel misbruik en het gebrek eraan voedt het klerikalisme, klinkt het overduidelijk.

Alles begint bij luisteren

Kardinaal Mario Grech, secretaris-generaal van het Algemeen Secretariaat van de Synode, begon de persconferentie met het recapituleren van de uitgangspunten van het hele synodale proces.

1. Aan de basis ligt een oprechte luisterende houding.
2. Rol van pastores en theologen: zij helpen het gesprek uit te diepen, in dienst van het Volk. Het gaat erom te ontdekken wat God van de Kerk wil in deze tijd.
3. Zo komen we tot een circulaire besluitvorming

Het document is het resultaat van intensief en divers overleg, besloot hij.

Kardinaal Jean-Claude Hollerich, algemeen rapporteur, getuigde van de dynamiek en diepgang die het synodale proces al teweegbracht. Bisschoppen en leken en mensen met allerlei charisma’s en roepingen zijn samen op weg gegaan en wisselen uit als gelijkwaardigen. Het blijft een huzarenstuk, een vreugdevolle ervaring die toont dat het mogelijk is om één te zijn in verscheidenheid.

De tijd tussen de eerste en tweede sessie was gekenmerkt door een grote vrijheid en creativiteit om zich de synodale ervaring eigen te maken en ideeën door te geven, zei Hollerich nog. Er werden cursussen in synodaliteit opgezet. De kardinaal gaf talrijke voorbeelden uit de hele wereld.

Nu al heeft het synodale proces grote vruchten voortgebracht: bekering, vrijuit spreken, het herbeschouwen van tradities en gewoontes, openheid voor lokale culturen, grotere participatie van vrouwen, jongeren en gemarginaliseerde groepen…

Structuur van IL: eerst fundamenten, dan concrete thema's

Speciaal secretaris Giacomo Costa stelde de structuur van het document voor. De inleiding begint met het Bijbels visioen van een banket waaraan iedereen welkom is. ‘Vanuit dit beeld moeten we de hele tekst lezen’, klonk het. Verder bestaat het werkdocument uit een uiteenzetting over een aantal fundamenten en 3 centrale delen. Zijn we wat chauvinistisch als we denken dat deze structuur afgekeken is van de Belgische inzending voor het IL? 

Lees het Instrumentum Laboris (Italiaans, Frans, Engels).

Die fundamenten lichtte bisschop Riccardo Battocchio toe, eveneens speciaal secretaris van de synode.

1. We zijn één in Christus. Hij is het die ons bijeenbrengt en die Kerk maakt. We proberen de Kerk niet vorm te geven vanuit een of andere ideologie, maar geleid door de Geest.
2. ‘In sommige culturen blijft het machismo sterk aanwezig’, klinkt het in het IL. Daar moet een ongelijkheid worden rechtgezet. Over het vrouwelijk diaconaat meldt het IL evenwel dat ‘sommige lokale Kerken’ hierom vragen, terwijl andere ‘hun verzet herhalen’. Er zal niet over gediscussieerd worden op de synode. Wel wordt het onderzoek van de commissies die hierover bestaan, voorgesteld en gaat het ook verder. Het is ook duidelijk dat de Kerk vooruitgang wil maken in gezagsposities voor vrouwen.
3. We staan open voor bekering en hervorming.

Giacomo Costa nam dan weer over en stelde de drie centrale delen voor.

Deel I - Relaties met God, onder broeders en zusters, en onder de Kerken (nn. 22-50)

‘We hebben de oproep van onder meer de jongeren gehoord’, zei pater Costa. ‘Ze willen een relationele Kerk.’ Charismatische gaven, bedieningen en gewijde bedieningen zijn essentieel in een wereld en voor een wereld die zoekt naar gerechtigheid, vrede en hoop. Vanuit dit gezichtspunt zal de synode het voorstel kunnen analyseren om nieuwe bedieningen te creëren, zoals die van ‘luisteren en begeleiden’.

Deel II - Vormende wegen en onderscheidingsvermogen van de gemeenschap (nn. 51-79)

Hier gaat het over transparantie en verantwoordingsplicht. Die zijn ‘essentieel voor het bevorderen van het wederzijdse vertrouwen dat nodig is om samen op te trekken en medeverantwoordelijkheid uit te oefenen voor de gemeenschappelijke zending’ (n. 73).
Het werkdocument benadrukt dat die vraag naar transparantie komt door het verlies aan geloofwaardigheid door financiële schandalen en, meer nog, seksueel misbruik en ander misbruik. ‘Het gebrek aan transparantie en verantwoordingsplicht voedt het klerikalisme’, klinkt het nog (n. 75). Structuren en vormen van regelmatige evaluatie van de manier waarop allerlei soorten ambtelijke verantwoordelijkheden worden uitgeoefend, zijn noodzakelijk (n. 77).

Deel III - Plaatsen van oecumenische en interreligieuze dialoog (nn. 80-108)

Het werkdocument nodigt ons uit om een statische visie op kerkelijke ervaringen te overwinnen en erkent hun pluraliteit. Het is in deze context dat de grote thema's van de oecumenische, interreligieuze en culturele dialoog geplaatst worden. In deze context vinden we ook de zoektocht naar vormen van uitoefening van het Petrusambt (nn. 102 en 107).

Het Instrumentum laboris besluit met een uitnodiging om de reis voort te zetten als ‘pelgrims van hoop’, waarmee al vooruitgeblikt wordt op het thema van het Jubeljaar 2025.