Econoom roept op om tijdens de Advent te consu-minderen

Opvallende tweet van professor arbeidseconomie (UGent) Stijn Baert, eind november. Een oproep om tijdens de adventsperiode minder geld uit te geven. ‘Wie doet mee?’, besluit hij.

En naar aanleiding van Black Friday vraagt hij zich af: 'Een adventsperiode starten met om ter meest consumeren, where did we go wrong?’

Vanwaar deze oproep, professor?

Stijn Baert: ‘Ik ben een grote aanhanger van ACT. Dat staat voor Acceptance and Commitment Therapy. Het is een stroming in de psychologie waarin mindfulness leven wordt gekoppeld aan waardegedreven leven. Wie mindfulness zegt, zegt aandacht. En ik vond dat ik de laatste maanden weinig ‘aandachtig’ met geld en aankopen aan het omgaan was. Niet dat ik gigantische bedragen uitgaf, maar de klik op de laptopmuis voor nog maar eens een boek en nog maar eens een nieuwe trui was plots toch erg snel gegeven.’

En toen kwam Black Friday, waarin je met grote kortingen nog meer wordt verleid om te consumeren.

‘Naar aanleiding van Black Friday kwam een lawine van e-mails op me af, waarin vele bedrijven me grote kortingen beloofden. Consumeren moest blijkbaar nu en massaal gebeuren, zo hielden de bedrijven waar ik eerder bij kocht me voor.

Het ging me wat te ver.

Begrijp me niet verkeerd: ik vind als economist ‘consumptie’ op zich geen lelijk woord, want het zorgt ervoor dat de economie blijft draaien, zodat de staatskassa gevuld raakt, waar dan uit kan geput worden om zaken als gezondheidszorg en pensioenen te betalen. Maar zo fel moest er nu ook weer niet aan mijn mouw getrokken worden.’

En dat aan de vooravond van de advent, die twee dagen later begon.

‘Ja, het gedoe rond Black Friday contrasteerde wel heel erg met wat ik vroeger over de advent meende geleerd te hebben. Dat dit, weliswaar minder stringent dan de aanloop naar Pasen, een periode van soberheid was. En dat die soberheid hand in hand kan gaan met bezinning, bezinning die ik, als aanhanger van de mindfulness zo belangrijk vind. Vandaar dus mijn voornemen, om tijdens de advent enkel vers vlees, fruit, brood en rijst in huis te halen en verder kasten leeg te maken, alsook onze diepvries vol groenten, en boeken te lezen en kleren te dragen die ik eerder kocht. Het is bovendien een goede manier om de komende weken thuis redelijk sober te eten, wat me moet helpen om mijn hobby, biefstuk-friet in Vlaamse restaurants recenseren op Instagram en ondertussen zelfs voor Het Laatste Nieuws, te combineren met een gezond en sportief leven. Immers, mens sana in corpore sano, een gezonde geest in een gezond lichaam.’

Kreeg je veel reacties op jouw oproep — positief of negatief?

‘De tweet kreeg 540 likes en 187 reacties. Die reacties waren gemengd. Sommigen gaven enthousiast aan mee te zullen doen, anderen klaagden dat een sober leven voor hen geen keuze maar een verplichting is, door het duurder geworden leven.’

Waarom deel je je voornemen publiek?

‘Dat ik mijn voornemen ook publiek deel, is omdat onderzoek – nu spreekt natuurlijk de wetenschapper in me – leert dat voornemens die je opschrijft en deelt makkelijker waargemaakt worden. Verder speelt ook één van mijn kernwaarden, die ik leerde via ACT, namelijk echtheid.

Ik wil ten volle mezelf zijn en niet zijn wie anderen verwachten dat ik ben.

Zo wordt vaak verwacht van professoren dat ze vooral verfijnde hobby’s of voorkeuren hebben. Ik heb nooit weggestoken dat ik zo niet in mekaar zit en dat ik bijvoorbeeld een fan ben van de eerste acht seizoenen van FC De Kampioenen, waar ik ook regelmatig voorbeelden uit zoek voor mijn lessen. Wel, die zoektocht naar een waardevoller en aandachtiger leven, dat is ook iets van wie ik echt ben, en dus iets dat ik graag deel.’

Je hebt dus wel een bijzondere band met de advent?

‘Ik voel er in zekere zin hetzelfde bij als een gelovige. Namelijk: me voorbereiden op Kerstmis. Voor mij staat dat niet zozeer voor het vieren van de geboorte van Jezus, maar wel voor de terugkeer van het licht. Ik ben dan ook heel lichtgevoelig. De donkerte triggert mijn angsten, dus ik ben altijd tevreden bij het vooruitzicht dat de dagen weer langer worden.’

‘Ik heb katholieke wortels. Mijn grootouders langs vaders kant waren dag in dag uit in de weer voor hun geloof. Rondgaan tijdens de Eucharistieviering met de schaal, voordien de kerk klaarzetten, de parochiezaal bestieren… Hoewel ze zes kinderen en een veelvoud aan kleinkinderen hadden, waren ze zeer geëngageerd. De zin voor engagement heb ik zeker van mijn grootvader, naast zijn soms onpraktische dosis oprechtheid.’

Op welke manier speelt geloof vandaag nog een rol in jouw leven?

‘Zelf ben ik zeker geen praktiserend gelovige.

Maar in mijn zoektocht naar een zinvol leven, kom ik qua richtsnoeren toch vaak uit bij de bredere katholieke geloofspunten van mijn grootouders.

Ik noemde daarnet al echtheid als één van mijn drie kernwaarden. Een andere is: loyaliteit. Of zoals ik het zelf graag omschrijf: beter zijn voor wie goed voor me is. Voor gelovigen is Jezus vast een voorbeeld wat dat betreft.’

’Nog breder bekeken heb ik ook iets met de christendemocratie. Ik ben een zwevende kiezer die al op Groen heeft gestemd en op N-VA en alle partijen ertussen.

De kern van de christendemocratie blijft me wel aanspreken.

Namelijk: personalisme en rentmeesterschap. Het personalisme impliceert dat je een synthese probeert te zoeken tussen vrijheid en verantwoordelijkheid en op die manier een synthese tussen wat links en rechts te bieden heeft. Het rentmeesterschap houdt in dat je de maatschappij beter wil teruggeven aan de volgende generaties dan dat je ze gekregen hebt. De synthese tussen personalisme en rentmeesterschap is voor mij… goed bestuur. Ik heb dit voorjaar in een opiniestuk de CD&V proberen aanpraten om daar opnieuw hun unique selling proposition van te maken. Het sluit ten andere ook aan bij een overtuiging als wetenschapper: de wenselijkheid van evidence-based beleid. Beleid waarvan je, op basis van ordentelijk onderzoek, zeker bent dat het werkt. Het tegendeel van: op basis van buikgevoel en ideologie een hervorming uitdenken en dan via cherry picking één of andere obscure studie aanhalen als onderbouwing. Opnieuw kun je hier linken met wat gelovigen aan Jezus vasthangen: het goede doen.’

Hecht je aan rituelen?

‘Toch wel. Ik ben dan wel niet (echt) gelovig, maar ben ik heel gevoelig aan rituelen. Sterker nog, geluk is volgens mij een verzameling rituelen. Ik keer altijd terug naar waar ik me goed bij voel. Ik hoef niet van alles geproefd te hebben, niet alles gezien en gedaan te hebben.’

• Meer over Stijn Baert en zijn werk vind je op zijn website: www.stijnbaert.be