Onverschilligheid en uitbuiting doodt migranten - paus Franciscus [catechese]

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vandaag onderbreek ik de gewone catechese en wil ik samen met jullie stilstaan bij de mensen die – ook op dit ogenblik – zeeën en woestijnen doorkruisen om een plaats te vinden waar ze in vrede en veiligheid kunnen leven.

Zee en woestijn: die twee woorden komen vaak terug in de getuigenissen die ik ontvang zowel vanwege migranten als van mensen die hen helpen. Wanneer ik, in de context van de migratie, “zee” zeg, dan bedoel ik de oceaan, een meer, een stroom, alle gevaarlijke massa’s water die vele broeders en zusters overal ter wereld gedwongen zijn over te steken om hun doel te bereiken. 

En “woestijn”, dat is niet slechts zand en duinen, of rotsen, maar het gaat ook om ontoegankelijke en gevaarlijke gebieden zoals wouden, jungle, steppen waar doorheen de migranten op pad gaan, alleen, overgelaten aan henzelf... 

Mare nostrum

Migranten, zee en woestijn. De migratiepaden vandaag worden vaak gekenmerkt door het doorwaden van zee en woestijn. Voor veel mensen – velen – zijn ze dodelijk. Daarom wil vandaag stilstaan bij dit drama, bij deze pijn. Sommige van de routes zijn ons beter bekend, omdat ze vaak onder de schijnwerpers komen. Andere, de meerderheid, zijn weinig bekend maar daarom niet minder gebruikt. Over de Middellandse Zee heb ik vaak gesproken omdat ik bisschop van Rome ben en omdat zij kenmerkend is; mare nostrum, communicatiemiddel tussen volkeren en beschavingen, is een begraafplaats geworden. En het drama is dat velen, de meerderheid van die doden, had kunnen gered worden. 

We moeten duidelijke taal spreken: er zijn er die met alle middelen werken om migranten weg te sturen — om migranten af te wijzen. En dat gebeurt bewust en met verantwoordelijkheid. Dat is een zware zonde. Laten we niet vergeten wat de Bijbel zegt: “U mag de vreemdeling niet slecht behandelen en hem het leven niet moeilijk maken, want u hebt zelf als vreemdeling in Egypte gewoond.” (Ex 22,20). Wees, weduwe en vreemdeling zijn armen bij uitstek die God steeds verdedigt en vraagt te verdedigen.

Sommige woestijnen worden begraafplaatsen van migranten. Spijtig genoeg gaat het niet steeds om “natuurlijke” sterfgevallen. Neen. Soms worden ze naar de woestijn gevoerd en daar achtergelaten. We kennen allen de foto van de vrouw en dochter van Pato, gestorven van honger en dorst in de woestijn. In het tijdperk van satellieten en drones zijn er dolende mannen, vrouwen en kinderen die niemand mag zien: ze worden verborgen. Alleen God ziet hen en hoort hun gejammer. Dat is een wreedheid van onze tijd.

Lees ook

Werelddag Migranten en Vluchtelingen | Een migrant ontmoeten, is als Christus ontmoeten, zegt paus

Lees het volledige nieuwsitem

Eigenlijk zijn zee en woestijn ook Bijbelse termen vol symbolische waarde. Er zijn de zeer belangrijke gebeurtenissen in geschiedenis van de Exodus, de grote volksverhuizing geleid door God bij middel van Mozes van Egypte naar het Beloofde Land. Die plaatsen zijn getuigen van de vlucht van het volk, vlucht voor onderdrukking en slavernij. Het zijn plaatsen van pijn, angst van wanhoop, maar tegelijk ook plaatsen van doortocht naar de bevrijding – zovele mensen gaan over de zee, door de woestijn om zich te bevrijden, vandaag – het zijn plaatsen op de doortocht naar verlossing, om de vrijheid te bereiken en de vervulling van de beloften van God (cfr. Boodschap voor de werelddag van migranten en vluchtelingen, 2024).

Er is een psalm die zich tot de Heer richt en zegt: “Dwars door de zee ging uw weg, uw pad voerde dwars door het machtige water” (77,20). En een andere zegt het aldus: “hij wees zijn volk de weg door de woestijn, zijn liefde kent geen grenzen” (136,16). Deze heilige woorden zeggen ons dat God zelf, om zijn volk op de weg van de vrijheid te leiden, zee en woestijn doorkruist. God blijft niet op afstand. Neen, God deelt in het drama van de migranten, God is met hen, met de migranten, lijdt met hen, met de migranten, weent en hoopt met hen, met de migranten. Het zal ons goed doen vandaag te denken: God is bij onze migranten in mare nostrum. De Heer is met hen, niet met hen die hen afwijzen.

Krachten bundelen

Broeders en zusters op één punt kunnen we het allen eens zijn: op die dodelijke zeeën, in die dodelijke woestijnen, zouden er op onze dagen geen migranten mogen zijn, maar spijtig genoeg zijn ze er. Maar dit resultaat zullen we niet bereiken door meer beknottende wetten, niet door militarisatie van de grenzen, niet door afwijzingen. We zullen het daarentegen bereiken door de toegangswegen veiliger te maken en voor migranten wettiger, door ontvankelijker te zijn voor wie oorlog ontvlucht, het geweld  van vervolging en voor zoveel ander onheil; we zullen het bereiken door een wereldwijd beleid van migratie gebaseerd op rechtvaardigheid, broederlijkheid en solidariteit. En door de krachten te bundelen om mensenhandel te bestrijden, om criminele handelaars te stoppen die zonder gevoel het leed van anderen uitbuiten.

Geliefde broeders en zusters, denkt aan het vele leed van de migranten: de velen die in de Middellandse Zee omkomen. Denkt aan Lampedusa en aan Crotone… zoveel lelijke en droeve dingen. 

Onverschilligheid

Ik wil besluiten met de inzet van zoveel barmhartige samaritanen te erkennen en te prijzen. Zij die zich inzetten om ter hulp te komen en gewonde migranten die achtergelaten worden te redden op de paden van de wanhopige hoop in de verschillende werelddelen. Deze moedige mannen en vrouwen zijn teken van een mensheid die zich niet laat besmetten door de slechte cultuur van de onverschilligheid en van de uitstoting. Wat de migranten doodt, is onze onverschilligheid en die houding van uitsluiting. En wie niet – zoals zij de dapperen van Mediterranea Saving Humans en vele andere verenigingen – in de eerste lijn kan ageren moet zich niet uitgesloten voelen van die strijd van de beschaving. Er zijn vele wijzen om een bijdrage te doen. Op de eerste plaats het gebed. 

Ik vraag jullie: bidt voor de migranten, voor hen die naar ons komen om hun leven te redden. Zouden jullie die willen wegjagen. Geliefde broeders en zusters, laten we onze harten en krachten verenigen, zodat zeeën en woestijnen niet langer begraafplaatsen zijn, maar ruimten waar God wegen van vrijheid en broederlijkheid kan openen.

Vertaald uit het Italiaans door Marcel De Pauw msc