Overleven onderweg, met yogalessen van pater Frans van der Lugt

We hebben zowat alle mogelijke transportmiddelen gebruikt om tot hier te geraken, zegt Amal lachend: Het vliegtuig, de bus, een rubberboot, de trein, de vrachtwagen. En kilometers te voet. Haar blik wordt wazig en vult zich met herinneringen. Samen met haar broer Ammar, haar zus Hiba en de man van haar zus Salem, vluchtte ze half augustus weg uit haar geliefde stad Homs.

Na een eerste kennismaking op café in het centrum van Sint-Niklaas, had ik hen bij me thuis uitgenodigd en hen mijn Syrisch lievelingsgerecht voorgeschoteld, weet je nog? Ik pink tranen weg wanneer ik de volgende dag op Amals Facebookpagina een foto terugvind van ons allen met het bericht: Bedankt. We voelden ons thuis.

Nachtmerries van de overtocht

Hun verhalen blijven nazinderen. Amal vertelde hoe de beelden van de wel 4 uur durende oversteek per rubberboot van Turkije naar Samos haar blijven wakker houden. Ze moesten naar een licht toevaren dat de mensensmokkelaar bij vertrek had aangewezen. Maar vaak werd het licht wazig en soms verdween het zelfs, om dan ineens terug op te duiken.

De kleine bootjes met vluchtelingen varen niet tot in de haven. Eender waar ze veilig aan land kunnen komen, meren ze aan. Als ik wat later foto’s van het eiland Samos opzoek op het internet, besef ik waar ze bij aankomst voor stonden. Midden in de nacht, drijfnat en kouwelijk na vier bange, risicovolle uren op het bootje moeten ze met zijn allen een berg over. Moeders met kinderen, vrouwen, mannen. Daar liepen ze, een onbestemde toekomst tegemoet.

Van de volle rugzak bij vertrek resten enkel de kleren op je lijf

Wat steek je in je rugzak als je voor zo’n tocht staat?  Hiba is resoluut: Enkel het hoogst noodzakelijke! Belangrijke documenten, een paar extra schoenen en kleding, wat EHBO en hygiënische spullen. En dadels, ze hadden veel dadels bij.

Onderweg slinkt de inhoud van hun rugzakken. De natte kleren lieten ze achter op het strand waar ze aanmeerden. 'We moesten de berg over en het gewicht was te zwaar.'

Maar ook toen ze te voet de Hongaarse grens richting Oostenrijk overstaken, lieten ze noodgedwongen spullen en rugzakken achter. We wilden zo weinig mogelijk op vluchtelingen lijken, want dan riskeerden we opgepakt te worden. En we wilden niet in Hongarije blijven. Op het einde van de 20 dagen durende tocht, aangekomen in Brussel, restte hen enkel nog de kleding die ze droegen.

Ondertussen proberen mijn vrienden en ik hun route in kaart te brengen. Beelden van de prachtige natuur en de culturele hoogtepunten van reizen die ik vroeger met mijn ouders en zussen naar Oost-Europa maakte, vermengen zich met de bittere realiteit van deze 4 mensen die ik almaar meer apprecieer.

Op het Europese continent wisselden bus- en treinreizen, overnachtingen in vluchtelingenkampen en stations, en grensovergangen te voet zich af. Van Samos ging het per ferry naar Athene, van Athene per vluchtelingenbus naar Thessaloniki, van Thessaloniki per bus naar Macedonië, van daaruit naar Servië, dan Budapest. Alle treinen afgelast in Budapest, slapen in het station.

Een vriend van Salems familie die in Budapest woont, is er als één van de eerste bij om hen te verwittigen dat er in de vroege morgen toch een trein zou vertrekken. Per trein dus naar de grens met Oostenrijk, te voet de grens over, dan verder per trein naar Linz. En van Linz uiteindelijk met de trein naar Brussel. 

Een kennis van me heeft de overtocht per rubberboot niet gehaald. Ze is gisterennacht verdronken. Amal klinkt verward. Ik huiver. Hoe dragen ze dit alles toch? Maar dan moet ik terugdenken aan mijn eigen verblijf in Syrië in 2009.

Toeval of niet, ik ben op plekken geweest waar Amal en Hiba kind aan huis waren, ik heb vrienden van hen ontmoet en tijd doorgebracht met de man die ik hun geestelijke vader zou noemen: de Nederlandse jezuïet, Frans van der Lugt, woonde in Homs en inspireerde beide zussen.

Yogalessen van jezuïet doorgeven in asielcentrum

Niet alleen moedigde pater Frans hen aan zich tijdens de oorlog in te zetten voor de kinderen en mensen ter plaatse, maar ook op spiritueel vlak bood hij hen handvaten aan om geestelijk rechtop te blijven. Met yoga en meditatie leerden ze gemoedsrust en fysieke ontspanning in zichzelf mogelijk te maken, ondanks het constant dreigende geweld van de buitenwereld.

De 2 besluiten ook voor andere vrouwen yogasessies te organiseren in het asielcentrum.

Wanneer een Irakees jongetje hen komt vragen wanneer zijn moeder nog eens naar de yogales mag komen, beseffen ze hoezeer de oefeningen ook voor anderen heilzaam en ontspannend werken. Voor mijn Syrische vrienden is het blijkbaar erg belangrijk om zich voor de ander te kunnen inzetten. Het meest kostbare in het leven is werken, zegt Hiba. De laatste 2 jaar in Syrië werkten de zussen voor dezelfde organisatie als ik: Jesuit Refugee Service. Ze stonden mee aan de oprichting van een programma gericht op de materiële, de educatieve en de psychosociale ondersteuning van kinderen midden in oorlogsgebied.

Een viool en een set kappersscharen

Voor hun broer Ammar, een bekende Syrische violist, kwam er verlichting toen hij eindelijk weer een viool in handen kreeg.

Een vruchtbare oproep via Facebook bracht hem in contact met een Nederlandse dame die speciaal tot het asielcentrum kwam om hem een viool te bezorgen.

Het is een fantastisch instrument, vertrouwt hij me toe. Nog diezelfde week sloot hij zich aan bij de vrijdagavond repetities van een orkest in Sint-Niklaas. Salem, met wie ik het minst kan praten omdat zijn kennis van het Engels beperkt is, studeert ondertussen Engels via filmpjes en oefeningen op het internet. Uitkijkend naar zijn eerste klanten, schafte hij zich als gepassioneerd kapper zo snel hij kon een nieuwe set scharen aan.

Asielaanvraag goedgekeurd, een nieuw begin wordt mogelijk

Vorige week kregen de 4 bericht dat hun asielaanvraag in België goedgekeurd werd. Binnenkort verlaten ze het centrum en zullen ze hun weg hier in België verder zoeken. Ik zal ze missen, hier zo vlak bij mij. Al zijn we vastbesloten nog een flink stuk samen op weg te gaan en samen iets nieuws op te bouwen. Zo veel verhalen nog om te delen, ervaringen om uit te wisselen, mensen om te ontmoeten. Zo veel menselijkheid die ons verbindt en verlangen om vanuit een gedeelde spiritualiteit ons samen een weg te banen door deze woelige en soms benauwende tijden.

• Lees de vorige blog van Babs Mertens over haar Syrische vrienden (en collega's) bij Jesuit Refugee Service.
• Volg de Syrische artiest Jabbl Safoon op Facebook.