Stichter van Scheut Théophile Verbist overleed 150 jaar geleden

Théophile Verbist is geboren op 12 juni 1823 in Antwerpen. Na zijn studies aan het klein- en grootseminarie van Mechelen wordt hij op 18 september 1847 tot priester gewijd door kardinaal Engelbert Sterckx. Hij wordt benoemd tot subregent in het kleinseminarie van Mechelen. In 1853 wordt Verbist aalmoezenier van de Militaire School in Brussel. Terzelfdertijd is hij ook directeur van de zusters van Onze-Lieve-Vrouw van Namen, van wie enkele leden sinds 1840 in verschillende missiegebieden werkzaam zijn.

Volgens een mondelinge overlevering zou Verbist biddend in de kapel van de zusters het plan hebben opgevat om missionaris te worden, zegt pater André De Bleeker, scheutist en archivaris van de congregatie in Rome.

Als algemeen directeur van het Werk van de Heilige Kindsheid vanaf 1860, leert Verbist het tekort kennen aan weeshuizen in China.

Het zal zijn missieroeping nog versterken.

Het nieuws over het Verdrag van Peking, dat op 25 oktober 1860 tussen China, Engeland en Frankrijk afgesloten wordt, heeft een beslissend invloed op zijn roeping. De poorten van China staan nu immers officieel open voor missionarissen.

Oprichting congregatie

In 1861 bezoekt Verbist alle Belgische bisschoppen om hen in te lichten nopens zijn missionaire plannen. Op 2 augustus 1861 laat kardinaal Sterckx hem weten dat de bisschoppen bereid zijn om de stichting van een Belgische missie in China te steunen. Het gaat dan snel: op 8 november 1862 verlaat Verbist de militaire school en 20 dagen later richt  kardinaal Sterckx de congregatie canoniek op en benoemt hij  Théophile Verbist tot algemeen overste van de congregatie.

De officiële benaming luidt: Congregatio Immaculati Cordis Mariae (cicm), de congregatie van het Onbevlekt Hart van Maria.

Naar Rome

Met een aanbevelingsbrief van kardinaal Sterckx op zak reist Verbist in 1864 naar Rome waar hij aan kardinaal Alessandro Barnabò, de toenmalige prefect van de Congregatie voor de Verkondiging van het Geloof, een rapport overhandigt. Hij onderlijnt dat er fondsen zijn en vijf priesters. Verder vermeldt hij nog dat de afreis naar China niet mag uitgesteld worden, want anders is er gevaar dat de stichting steun en sympathie zal verliezen. Op 22 juni 1864 bevestigt kardinaal Barnabò dat drie missionarissen naar Hongkong mogen vertrekken om er de taal te leren en zich gereed te houden om het binnenland in te trekken.

Op 24 oktober 1864 leggen de eerste vijf paters van Scheut hun geloften af in het bijzijn van kardinaal Sterckx: Théophile Verbist, Aloïs Van Segvelt, Frans Vranckx, Remi Verlinden en Jaak Bax.

Naar China

Vrijdag, 25 augustus 1865: Théophile Verbist, Aloïs Van Segvelt, Frans Vranckx, Ferdinand Hamer en Paul Splingaerd, een leek, vertrekken naar China. Op 3 september komen ze aan in Rome en twee dagen later gaan ze paus Pius IX bezoeken in Castel Gandolfo. Op 13 september nemen ze de boot voor Marseile. Op 5 december komen ze aan in Xiwanzi, de centrale missiepost van Binnen-Mongolië, China.

In een rapport voor Rome, opgesteld op 3 september 1865 door mgr. François Tagliabue, lazarist, en sedert 1859 apostolisch vicaris van Chinees Mongolië, vinden we een beschrijving van zijn vicariaat, weet pater De Bleeker. Het bestaat uit 6 districten en telt 8.666 christenen. De meerderheid van de bevolking is niet-christen. De apostolisch vicaris woont in Xiwanzi. Er zijn al 7 Chinese en een Mongoolse priesters, die allen lazarist zijn. Ze spreken Mandarijns Chinees en hebben catechisten als helpers in de missionering. Meer scholen zouden moeten opgericht worden. Er zijn te weinig Europese missionarissen om met de inlandse priesters de christengemeenschap tot volle rijpheid te brengen.

Te mooi beeld van de missie in Mongolië

Verbist is ten zeerste erover verbaasd dat de informatiebronnen - kranten en tijdschriften, de Annalen van de Heilige Kindsheid, missionarissen e.a. - een te mooi beeld geven van de missie in Mongolië, zegt pater De Bleeker. De ervaring leert Verbist dat priesters met tien tot vijftien jaar apostolaat in België zich nog heel moeilijk kunnen aanpassen in Mongolië. Hij opteert voor jongeren, want de ouderdom is ook een belangrijk obstakel voor het aanleren van de Chinese taal en voor de aanpassing aan het harde leven in de missie. Er is ook veel deugd en aanvaarding van het lijden voor de goede Heer nodig, anders loopt men grote ontgoochelingen op.

Het overlijden van Théophile Verbist

In 1868 is Verbist van plan naar België te reizen om het noviciaat degelijk te organiseren, maar hij wil nog eerst alle missies van het provinciaraat bezoeken. Op 3 februari 1868 vertrekt hij van Xiwanzi in het gezelschap van een catechist en een koetsier. Tien dagen later komt hij aan in Laohugou, de Tijgervallei, in het district van Jehol. Pater De Bleeker: Hij heeft koorts en rillingen. Hij zendt een boodschapper naar zijn confraters Ferdinand Hamer en Lambert van Avezaath. Maar die ontvangen zijn boodschap pas op 22 februari. Matthias Zhang, een priester die op 30 uren reizen van Laohugou verblijft, reist onmiddellijk af. Hij dient aan de doodzieke Verbist het sacrament van de zieken toe. Enkele uren later, op 23 februari, overlijdt Théophile Verbist aan exanthematische tyfus. Op 26 februari wordt hij begraven in de kleine kapel.

Het stoffelijke overschot van de stichter werd op 30 maart 1932 bijgezet in een zijkapel van de kerk van Scheut in Anderlecht. Nu bevindt de kist zich in het moederhuis van Scheut in Anderlecht.

En vandaag?

Tijdens de Culturele Revolutie werd de hele missie verwoest ... Maar tijden kunnen veranderen, zegt archivaris De Bleeker. De Chinese regering zelf schonk land om een nieuwe kathedraal te bouwen. Allicht deed ze dat niet zonder bijbedoelingen. In 2022 zijn er namelijk Winterspelen in China (Beijing) en de skiwedstrijden zullen gehouden worden - niet schrikken! - in de buurt van Xiwanzi. Als we het geluk hebben om het nog mee te maken, zal de nieuwe kathedraal op onze tv-schermen te zien zijn ... Maar alle gekheid, zo is er toch opnieuw een beetje meer vrijheid voor de christenen. Ook het kerkhof waar de scheutisten begraven werden, wordt in ere hersteld. En dat op grond van de staat. De christenen hebben op een heuvelrug een kruisweg aangelegd, ook alweer op grond van de staat ... Het kan dus allemaal. Ik vermoed dat men zoiets niet zou moeten proberen in Belgenland ... Ook dit is dus een stukje China. En al hebben christenen het er alles bij elkaar nog niet gemakkelijk. toch roert er iets.  Elk jaar een stapje verder... hopen we toch.

De congregatie van Scheut in enkele cijfers

Op 1 januari 2017 telde de congregatie 826 leden:

• 12 bisschoppen
• 653 priesters
• 35 broeders
• 4 diakens
• 122 leden in de vorming
• 24 novices (nog geen lid van de congregatie)

Bekijk ook het item rond Théophile Verbist op het platform 'Zusters en broeders'.