Levensverhaal (3): de onderpastoor-spion die werd geëxecuteerd

De schietbaan langs de Offerlaan in Gent

Langs de Offerlaan in Gent vind je deze toegangspoort. Halverwege de 19de eeuw werd hier een schietbaan gebouwd, toen voor de Burgerwacht. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was het een militaire schietstand en ook een executieplaats. Het opschrift boven de toegangspoort ‘Dulce et decorum est pro patria mori’ (vrij vertaald: Het is zoet en eervol om te sterven voor het vaderland) en de namen van de straten (Offerlaan, Martelaarslaan) verwijzen hierna. Onder  meer de Gentse onderpastoor Octaaf De Clercq vond hier de dood.

Octaaf De Clercq in één zin

Gentse onderpastoor die tijdens de Eerste Wereldoorlog wegens spionage door de Duitse bezetter werd geëxecuteerd.

Zijn leven in 10 etappes

• Octaaf De Clercq wordt geboren in Ledeberg op 4 juni 1873. 
• Hij vat zijn priesteropleiding aan in het Kleinseminarie in Sint-Niklaas. Op 19 december 1896 wordt hij door monseigneur Stillemans tot priester gewijd in de Sint-Baafskathedraal.
• Als onderpastoor van de Sint-Pieters-Buitenparochie in Gent is hij de bezieler van het Patronaat, waar hij zorgde voor gezonde ontspanning en godsdienstige vorming van jongeren.
• In 1915 wordt hij door een oud-rijkswachter gevraagd om mee te werken in een spionagenetwerk. Het huis van de onderpastoor zou dienst doen als plek waar informatie wordt verzameld en doorgegeven. De vraag komt niet toevallig: De Clercq is in patriottistische middens bekend om zijn inzet om Belgische soldaten te helpen. Vanop de zolder van De Clercqs huis kan ook het treinverkeer in het nabijgelegen Sint-Pietersstation worden bespioneerd.
• Begin 1916 komt De Clercq in het vizier van Duitse dubbelspionnen. Op 29 maart 1916 wordt hij door Duitse politieagenten thuis opgepakt en overgebracht naar de gevangenis in Gent. Ook verscheidene andere leden van de Gentse spionagecel worden opgesloten.
• Tijdens ondervragingen proberen de Duitsers De Clercq tot bekentenissen te dwingen door zijn bejaarde moeder urenlang te laten rechtstaan op de binnenkoer van de gevangenis, in het zicht van haar zoon.
• Octaaf De Clercq wordt samen met Jozef Braet, Gustaaf Mus, Aloïs Windels, Aloïs Van Gheluwe en Alfred Algoet op 28 juni 1916 ter dood veroordeeld.
• Genadeverzoeken van onder meer bisschop Stillemans halen niets uit.
• Op 11 augustus 1916, 's morgens vroeg, wordt Octaaf De Clercq samen met zijn vijf medestanders geëxecuteerd op de Gentse schietbaan. Hij is 43 jaar.
• De onderpastoor wordt eerst begraven in Gentbrugge. Na de oorlog wordt zijn lichaam ontgraven en overgebracht naar het kerkhof van Merelbeke.

Weetjes

• Tijdens WO I werden in totaal 52 mensen op de schietbaan geëxecuteerd.
• Oudere Gentenaars verwijzen naar de plek als het ‘Oord der Gefusilleerden’ of de ‘Terechtstellingsplaats der voor den kop geschotenen 1914-1918’.
• Het domein is nu gesloten en wordt alleen voor herdenkingen nog opengesteld.

In beeld

Een uitgebreidere versie van dit levensverhaal lees je in deze bijdrage van kanunnik Ludo Collin.