Op eigen kracht kunnen wij de zonde niet verstaan

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Tijdens onze reis door de Zaligsprekingen staan we vandaag stil bij de tweede: Zalig de treurenden, want zij zullen getroost worden.

In het Grieks, de taal waarin het Evangelie werd geschreven, wordt in deze zaligspreking een werkwoord gebruikt dat betekent zij bedroeven zich; men weent van binnenuit, niet om wat van buitenaf komt. Het gaat om een houding die in de christelijke spiritualiteit een centrale betekenis heeft gekregen. De woestijnvaders, de eerste monniken in de geschiedenis, spraken van penthos, dat wil zeggen: een inwendige pijn die open maakt voor een relatie met de Heer en met de naaste; voor een hernieuwde relatie met de Heer en de naaste.

Twee vormen van wenen

Wenen kan in de Schrift twee vormen aannemen: de eerste is omwille van de dood of het lijden van iemand. De andere vorm zijn de tranen omwille van de zonde – omwille van de eigen zonde - wanneer het hart bloedt omwille van de pijn nadat God en de naaste werden beledigd.

Het gaat dus om het houden van de ander op een dusdanige manier dat men zich aan hem of haar bindt zodat men het lijden deelt.

Sommige mensen blijven afstandelijk, ze zetten een stap terug. Het is echter belangrijk dat de anderen ons hart kunnen breken.

Genade van tranen

Ik heb vaak gesproken over de genade van de tranen en hoe kostbaar die is (cf. Apostolische exhortatie Christus vivit, 76; Toespraak tot de jongeren van de Sint-Thomas Universiteit, Manilla, 18 januari 2015; Homilie op Aswoensdag, 18 februari 2015). Kan men op koude wijze liefhebben? Kan men uit functie of plicht liefhebben? Heel zeker niet. Treurenden moeten getroost worden. Maar er zijn ook getroosten die moeten gekweld worden om ze wakker te schudden als ze een hart van steen hebben en omdat ze het verleerd hebben te wenen. Er zijn ook mensen die wakker gemaakt moeten worden omdat ze onbewogen blijven bij het lijden van de ander.

Rouwen, bijvoorbeeld, is een bittere weg, maar kan ertoe bijdragen de ogen te openen voor het leven en voor de heilige en onvervangbare waarde van elke persoon.

Zo wordt men bewust hoe kort de tijd is.

Wenen omwille van de zonde

De tweede vorm van treuren in deze paradoxale zaligspreking is: wenen omwille van de zonde. Hier moet men onderscheid maken. Er zijn mensen die boos worden omdat ze zich vergist hebben. Dat is hoogmoed. Anderzijds zijn er mensen die wenen omwille van het bedreven kwaad, of het nalaten van het goede, omwille van het verraad aan de relatie met God. Dat is treuren omdat men nagelaten heeft lief te hebben. Het ontstaat omdat men hart heeft voor de ander.

Wenen gebeurt hier omdat men niet beantwoordt aan de Heer die ons mateloos bemint.

Daarom bedroeft ons de gedachte aan het nagelaten goede. Dat is de betekenis van de zonde. Dergelijke mensen zeggen: Ik heb gekwetst wie ik liefheb, en dat maakt bedroefd tot tranen toe. God zij gedankt wanneer die tranen komen!

Tranen van berouw

Het gaat hier om de omgang met de eigen vergissingen, moeilijk maar vitaal. Denken we aan het wenen van de Heilige Petrus. Het brengt hem tot een nieuwe liefde die veel echter is: het is wenen dat zuivert en hernieuwt. Petrus keek naar Jezus en weende. Zijn hart was hernieuwd. Dat in tegenstelling tot Judas die niet aanvaardde dat hij zich vergist had en, arme drommel, hij pleegde zelfmoord. Die zin verstaan is een gave van God en het werk van de Heilige Geest.

Op eigen kracht kunnen wij de zonde niet verstaan. Het is een genade die we aan de Heer moeten vragen.

Heer, dat ik het kwaad mag verstaan dat ik bedreven heb of zou kunnen bedrijven. Dat is een grote gave. Nadat men het verstaan heeft, komen de tranen van het berouw.

De schoonheid van tranen

Een van de eerste monniken, Efrem de Syriër, zegt dat een gelaat door tranen gewassen onbeschrijfelijk mooi is (cf. Discorso ascetico). De schoonheid van het berouw, de schoonheid van de tranen, de schoonheid van de spijt! Zoals altijd is barmhartigheid de beste vertolking van het christelijk leven. Wijs en zalig is de mens die de pijn verbonden met de liefde aanvaardt. De Heilige Geest, de tederheid van God die vergeeft en herstelt, zal hem troosten. God schenkt altijd vergiffenis. Laten we dit niet vergeten.

God vergeeft altijd, ook de vreselijkste zonden, altijd. Het probleem zit in ons. Wij zijn het die ophouden vergiffenis te vragen.

We sluiten ons op in onszelf en vragen geen vergiffenis. Dat is het probleem. Maar Hij is er altijd om vergiffenis te schenken.

Leren liefhebben

Als wij altijd voor ogen houden dat God ons niet behandelde naar onze zonden. Hij vergold ons niet naar onze misgrepen (Ps 103,10), dan leven we in de barmhartigheid en in het medelijden. Dan verschijnt in ons de liefde. Moge de Heer ons in overvloed helpen liefhebben, liefhebben met de glimlach, met nabijheid, in dienstbaarheid en ook met tranen.

Vertaling uit het Italiaans: Marcel De Pauw msc

Lees alles van paus Franciscus op Kerknet.