Bijbelse Muziek (1): de Schepping op 5 originele manieren
Hoe zeer componisten en muzikanten zich tweeduizend jaar lang zouden laten inspireren door de Bijbel, en hoe cruciaal de Schepping ook was, niet zó veel componisten of zangers lieten zich er door inspireren. Maak in deze aflevering kennis met:
- ‘Die Schöpfung’, Joseph Haydn
- ‘La création du monde’, Darius Milhaud
- ‘From Genesis to Revelation’, Genesis
- ‘De schepping’, Willem Vermandere
- ‘And God created Great Whales’, Alan Hovhaness
‘Die Schöpfung’, Joseph Haydn: het meesterwerk
Pas op zijn 65ste voltooide Joseph Haydn (1732-1809) Die Schöpfung, volgens velen één van zijn beste werken. De inspiratie voor zo’n grootschalig werk vond hij in Londen, waar hij onder de indruk raakte van de krachtige oratoria van G.F. Händel. Het was ook in Londen dat zijn impresario hem een tekst voorlegde over de Schepping, die nota bene door Händel was afgewezen. Haydn ging er wel mee aan de slag, en liet een bevriende amateurdichter de tekst herwerken.
Voor Haydn was de compositie op zich een religieuze beleving. Zo schreef hij aan zijn uitgever: Ik was nimmer zo devoot als tijdens het werk aan De Schepping. Ik viel elke dag op mijn knieën en bad tot God om me de kracht te geven het werk te voltooien.
De tekst put uit het boek Genesis, maar ook uit de Psalmen (19, 104, 145 en 148) en het gedicht Paradise Lost van John Milton uit de 17de eeuw.
Die Schöpfung valt uiteen in drie delen:
- het eerste deel (nr. 1-13) behandelt vier scheppingsdagen: de schepping van hemel, aarde en licht (dag 1), het scheiden van de wateren (dag 2), de schepping van land, zee en planten (dag 3) en het verschijnen van zon, maan en sterren (dag 4).
- in het tweede deel (nr. 14-28) worden de vogels en vissen geschapen (dag 5), en de dieren en de mens (dag 6).
- in het derde deel ontwaken Adam en Eva (nr. 29-34).
Luister hieronder naar het slotkoor van het eerste deel: Die Himmel erzählen die Ehre Gottes.
‘La création du monde’, Darius Milhaud: zuiderse toets
Darius Milhaud (1892-1974) was vatbaar voor veel invloeden. Beslissend was een verblijf in Brazilië als attaché aan de Franse ambassade in Rio de Janeiro en een reis naar de Verenigde Staten. Daar dompelde hij zichzelf onder in jazzmuziek die hem blijvend zou beïnvloeden. Op vraag van een populair balletgezelschap componeerde in 1923 La création du monde, één doorlopend stuk muziek van een kwartier. Zonder tekst, maar gebaseerd op een scenario dat was geschreven door Blaise Cendrars, die zich had gebaseerd op een Afrikaanse variant van het scheppingsverhaal.
(Lees verder onder de video.)
‘From Genesis to Revelation’: de valse start van een beroemde rockband
De rockgroep Genesis ontstond in 1967 op een Engelse kostschool. Peter Gabriel, toen 17, was één van de stichtende leden. Van Phil Collins, met wie de groep haar grootste successen zou halen, was toen nog geen sprake.
In 1969 nam de groep haar eerste album op: From Genesis to Revelation. Ondanks de titel stond vooral het scheppingsverhaal centraal. De plaat werd helaas een grote flop, volgens sommigen omdat platenwinkels de plaat bij de afdeling ‘religieuze muziek’ hadden ondergebracht en niet bij popmuziek.
Luister hieronder naar een fragment, Fireside Song:
Once upon a time there was confusion
Disappointment, fear and disillusion
Now there's hope reborn with every morning
See the future clearly at its dawning
(Lees verder onder de video.)
‘De Schepping’, Willem Vermandere: met de knipoog
Verschenen in 1984 op de LP Als ik zing: Vermanderes eigenzinnig scheppingsverhaal, als altijd met een dikke knipoog:
ie schiep, ie schiep, ie schiep ondeurdacht
zonder besef van wat ie had voortgebracht
(Lees verder onder de video.)
‘And God created Great Whales’, Alan Hovhaness: de walvissen zingen mee
Alan Hovhaness (1911-2000) was een Amerikaanse componist van Armeense afkomst, met bijzondere belangstelling voor religie en de natuur. Die twee vloeien samen in And God created Great Whales uit 1970. Orkestmuziek wordt erin vermengd met het opgenomen gezang van bultrugwassen en Groenlandse walvissen. Daarmee brengt hij Genesis 1/21 letterlijk tot klinken.
