7 spirituele lessen van de natuur volgens Jezus

#1 De hemel is als een schat verborgen in een akker

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een schat die verborgen lag in een akker. Iemand vond hem en verborg hem opnieuw, en in zijn vreugde verkocht hij alles wat hij had en kocht die akker.

Matteüs 13,44 NBV21 © 2021 Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Graaf je innerlijke leven op

Onder de uiterlijke schijn van de gewone dingen bevindt zich een verborgen leven van grote waarde: je innerlijke leven. Ik moet toegeven: soms is het daar ook een geploeter en een modderige bedoening. 

Maar als je wat dieper graaft, dan ontdek je gaandeweg wat er ten diepste bij jou leeft. Je innerlijke leven is oneindig diep. Het reikt helemaal tot bij God als de diepste grond van je bestaan. In die zin draag je overal waar je bent de hemel in jou mee. Het is een grote vreugde om dat te ontdekken. Als je eenmaal je zover bent, dan heb je veel over voor die schat. Als het moet, gooi je je uiterlijke levensomstandigheden om. 

Vanuit God bekeken, ben jij zelf de akker waarin Hij het innerlijke leven heeft verborgen. In Zijn vreugde over jou heeft God alles verkocht, heel zijn goddelijke hebben en houden, om mens te worden in Jezus en jou te bevrijden. 

#2 God vergeet geen enkele mus

Kan men niet vijf mussen kopen voor twee stuivers? Toch vergeet God niet een van hen. Ja, zelfs de haren op uw hoofd zijn alle geteld. Weest dus niet bevreesd: gij zult meer waard zijn dan een zwerm mussen.

Lucas 12,6-7 WBV75 © Katholieke Bijbelstichting

Jouw innerlijke leven doet ertoe

We hebben onszelf niet gemaakt. We hebben er niet om gevraagd geboren te worden, noch hebben we dat verdiend. We zijn een schepsel, zoals de andere schepselen. Dat mag ons gerust nederig stemmen en zorgzaam voor de hele schepping. Als God geen enkele mus vergeet, dan vraagt Hij ook van ons om de mussen niet te vergeten. 

Tegelijk herinnert het ons aan onze hoge waarde. God heeft elk schepsel gewild! Bovendien blijft Hij er altijd voor zorgen. Als dat zelfs voor de mussen, de pissebedden en de wormen geldt, dan zeker ook voor jou! Jij bent gewild. Meer dan dat: wat er in jou leeft, je gedachten en gevoelens, hoe je naar de dingen kijkt, ja, heel je innerlijke leven doet ertoe. Dat is niet wat de maatschappij ons doorgaans te verstaan geeft. Daar is wat er in de diepte bij ons leeft vaak niet van tel. Misschien zijn we dat ondertussen wel zelf gaan geloven. Dan verloochenen we onszelf en God, want voor God telt elke innerlijke beweging. 

#3 Laat het onkruid met het graan opgroeien 

Hij hield hun een andere gelijkenis voor: ‘Het is met het koninkrijk van de hemel als met een mens die goed zaad op zijn akker uitzaaide. Terwijl de mensen sliepen, kwam zijn vijand giftig onkruid tussen het graan zaaien en vertrok weer. Toen het jonge gewas opschoot en vrucht begon te dragen, kwam ook het onkruid tevoorschijn. De knechten kwamen de heer des huizes vragen: “Heer, hebt u soms geen goed zaad op uw akker gezaaid? Waar komt dat onkruid dan vandaan?” Hij antwoordde: “Dat is het werk van een vijand.” De knechten zeiden tegen hem: “Wilt u dat wij het onkruid weghalen?” Hij antwoordde: “Nee, want dan zouden jullie met het onkruid ook het graan lostrekken. Laat beide samen opgroeien tot aan de oogst, dan zal ik, wanneer het oogsttijd is, tegen de maaiers zeggen: ‘Haal eerst het onkruid weg, bind het in bundels bij elkaar en verbrand het. Breng dan het graan bijeen in mijn schuur.’”’

Matteüs 13,24-30 NBV21 © 2021 Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Wil niet te snel alles goed maken

Als je verlangt naar een spiritueel leven, dan ken je ongetwijfeld ook de neiging om zuiverder te willen zijn dan je bent. Storende gedachten en gevoelens moeten weg. Ongewenste neigingen proberen we dwangmatig te onderdrukken. We zouden willen dat op onze innerlijke akker alleen maar graan groeide en geen onkruid. 

Jezus doorprikt die illusie. Het kwaad is een realiteit die in ons werkt en die we niet met wilskracht alleen kunnen uitbannen. Met geweld het kwaad bestrijden, veroorzaakt net meer kwaad, zowel in onszelf als in de gemeenschap. Op psychologisch vlak zouden we angstvallig en geremd kunnen worden. Het leven kan niet meer stromen. Onze vreugde en vrijheid verdwijnt. In de gemeenschap krijgen we misschien autoritaire en totalitaire trekjes. 

Met zijn scherpe psychologische inzicht kan Jezus verrassend wijs advies geven. Laat alles opgroeien. Bevorder in alles het leven. En laat het oordeel grotendeels over aan God. We mogen ons innerlijke leven voeden en koesteren, dat wel. Ook mogen we het innerlijke leven van anderen en van de hele gemeenschap bevorderen. 

Maar daarbij moeten we ons niet suf piekeren of laten verlammen door de vraag wat het juiste is. Alles wat niet goed was, zal God zuiveren en al het goede zal Hij bewaren. In dat vertrouwen mogen we vrijmoedig handelen en laten gebeuren. Het besef van onze gebreken voegt er wat nederigheid en mededogen aan toe. 

#4 Het kleinste mosterdzaadje wordt de grootste plant

En Hij zei: ‘Waarmee kunnen we het koninkrijk van God vergelijken en door welke gelijkenis kunnen we het voorstellen? Het is als een zaadje van de mosterdplant, het kleinste van alle zaden op aarde wanneer het gezaaid wordt. Maar als het na het zaaien opschiet, wordt het het grootste van alle planten en krijgt het grote takken, zodat de vogels van de hemel in zijn schaduw kunnen nestelen.’

Marcus 4,30-32 NBV21 © 2021 Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Kleine innerlijke daden zijn van belang

Soms lijken ons innerlijke leven en ons geloof nietig en onbetekenend. Maakt het wat uit voor de problemen in de wereld wat ik geloof? Wordt mijn medemens er beter van als ik mediteer of bid? 

Toch kan wat klein en onzichtbaar is, grote gevolgen hebben. Je innerlijke leven verandert je hart. Het verruimt en verdiept zich, tot op de bodem waar God woont en altijd werkzaam is. Hij schept alles wat is en houdt het in stand met Zijn liefde. Natuurlijk maakt het wat uit dat je je met die levenskracht verbindt. 

Tegelijk lijkt het erop dat God de voorkeur geeft aan het verborgene. Geen mens heeft ooit God gezien en Zijn werkzaamheid blijft voor ons meestal ontvatbaar. Precies op de momenten dat wij in duisternis verkeren, kiemt en groeit ons geloof, zoals het zaad in de aarde. Omdat we dan niet anders kunnen dan de gevolgen aan God toevertrouwen. Als wij ons hart met Hem verbinden zal Hij door ons werken op manieren die wij niet overzien. 

#5 Wie weet draagt de vijgenboom volgend jaar vrucht

Hij vertelde deze gelijkenis: ‘Iemand had in zijn wijngaard een vijgenboom staan. Hij kwam kijken of er vruchten aan zaten, maar vond er geen. Toen zei hij tegen de wijngaardenier: “Dit is nu al het derde jaar dat ik kom kijken of er aan deze vijgenboom vruchten zitten, en er geen vind. Hak hem maar om. Waarom zou hij de grond nog verder in beslag nemen?” De wijngaardenier antwoordde: “Mijnheer, laat hem dit jaar nog staan, zodat ik de grond eromheen kan omspitten en bemesten. Wie weet draagt hij dan volgend jaar vrucht. Zo niet, hak hem dan maar om.”’

Lucas 13,6-9 WBV95 © Katholieke Bijbelstichting

Laat je innerlijke leven vruchtbaar worden

Veel van je innerlijke leven zal voor anderen verborgen blijven en alleen voor God zichtbaar zijn. Dat is onvermijdelijk zo en zo is het ook goed. 

Tegelijk blijkt de waarde van je innerlijke leven uit de vruchten die het afwerpt voor anderen. Aan de vruchten kent men de boom. Jezus verweet het volk van God dat zijn godsdienstige praktijken uiterlijke schijn geworden waren en weinig echte godsvrucht voortbrachten. De vruchten van een innerlijk leven bestaan uit liefde voor God, voor onze medemensen en voor onszelf. Ook voor christenen bestaat het gevaar dat ze hun Godsliefde en naastenliefde beoefenen voor de uiterlijke schijn, uit plicht en spiritueel eigenbelang, in plaats van als liefde die overstroomt uit een vol hart. Zijn de vruchten van ons innerlijke leven nog wel zoet genoeg of zijn ze met de jaren bitter geworden? 

Het slechte nieuws is dat we echte liefde niet kunnen presteren op eigen kracht alleen. Meer moeite doen, leidt niet zelden tot krampachtigheid en nog meer verbittering. 

Het goede nieuws is dat Jezus, als een vergevingsgezinde en geduldige wijngaardenier, zorg voor ons draagt. Hij veroordeelt ons niet als wij al eens door een onvruchtbare periode in ons leven gaan. Integendeel, Hij verdedigt ons en voedt ons met Zijn liefde die ons ooit weer vruchtbaar zal maken. Zelfs als de vruchten of de zaden in onze eigen ogen nietig of onzichtbaar blijven. 

#6 Er viel ook zaad in goede grond en dat droeg vrucht

Die dag verliet Jezus het huis en ging aan de oever van het meer zitten. Er kwam een grote mensenmassa om Hem heen staan, en daarom ging Hij in een boot zitten, terwijl de menigte op de oever bleef. Hij sprak in allerlei gelijkenissen tot hen: ‘Een zaaier ging eropuit om te zaaien. Tijdens het zaaien viel een deel van het zaad op de weg, en er kwamen vogels die het opaten. Een ander deel viel op rotsachtige grond, waar maar weinig aarde was, en het schoot meteen op omdat het niet diep in de grond kon doordringen; en toen de zon opkwam verschroeide het, en doordat het geen wortel had droogde het uit. Weer een ander deel viel tussen de distels, en toen die opschoten verstikten ze het. Maar er viel ook zaad in goede grond, en dat droeg vrucht, deels honderdvoudig, deels zestigvoudig, deels dertigvoudig. Laat wie oren heeft goed luisteren!’

Matteüs 13, 1-9 NBV21 © 2021 Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap

Zorg voor je innerlijke grond

Jezus legt zelf zijn vergelijking uit in Matteüs 13,18-23. Daar gaat het over verschillende mensen die op verschillende manieren luisteren naar het woord van God en het al dan niet ter harte nemen. 

Je zou ook kunnen zeggen dat we binnen in onszelf verschillende manieren hebben om met ons innerlijke leven om te gaan. Soms hebben we het zo druk met andere zaken dat we niet aan ons innerlijke leven toekomen. We zijn altijd onderweg. Als we dan al eens mediteren, valt op hoe vaak onze gedachten elders zijn in plaats van hier-en-nu. Soms zijn we enthousiast over iets van het innerlijke leven – een meditatievorm, een spreker, een boek, een inzicht – maar ebt ons enthousiasme snel weer weg. Misschien is ons hart wel verhard. Soms worden we gehinderd door innerlijke kwetsuren – misschien van heel lang geleden – die nooit helemaal geheeld zijn. Of we houden er denkbeelden op na over onszelf, de anderen of God die een volwassen spiritualiteit verstikken. 

In elk van ons bevindt zich echter ook goede en vruchtbare grond. We voelen het aan wanneer iets over het innerlijke leven bij ons in goede aarde valt. Dat is 't! beseffen we ineens, dit is echt en waar, alsof er in ons binnenste een venster wordt opengezet en een frisse bries de muffe kamer binnenwaait. Ook wanneer het eerste enthousiasme wegebt, blijft er een stille verwondering, dankbaarheid en moed achter. 

Net zoals de tuinier als belangrijke taak heeft om te zorgen voor een vruchtbaar bodemleven, zo kunnen wij zelf bijdragen aan een goede innerlijke grond. Wij zijn niet gedoemd om mensen te blijven waarbij het zaad valt op de weg, op rotsachtige grond of tussen de distels. Wij zijn geroepen om ons hart te bewerken, met zachtheid en wijsheid. Ja, zoals een tuinier het liefste met de natuur meewerkt in plaats van ertegenin. Zodat we steeds meer ontvankelijk worden voor het onvoorstelbare mysterie dat God in ons woont. 

#7 Leer van de lelies op het veld 

Wie van jullie kan met al zijn zorgen een el toevoegen aan zijn leven? En wat maak je je bezorgd over je kleren? Leer van de lelies op het veld hoe ze groeien. Ze werken niet, ze spinnen niet. Maar Ik zeg jullie: zelfs Salomo met al zijn pracht en praal ging niet gekleed als een van hen. … Vraag je dus niet bezorgd af: Wat zullen we eten? Wat zullen we drinken? Wat zullen we aantrekken? Want naar dat alles zijn de heidenen op zoek. Jullie hemelse Vader weet wel dat je dat allemaal nodig hebt. Zoek eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan krijg je dat alles erbij.

Matteüs 6,27-33 WBV95

Maak je niet zoveel zorgen

Laat materiële zorgen en gedachten over je levensomstandigheden niet al je innerlijke ruimte inpalmen. Het is natuurlijk niet verkeerd om verantwoordelijkheid op te nemen voor je leven. Maar vergeet ook niet om zorg te dragen voor je diepere innerlijke leven. Daar moet er wat vrije ruimte overblijven, leeg en ontvankelijk. Dan kan je ervaren dat veel in het leven geschonken is. Je krijgt het erbij. Met een religieus woord zouden we dat genade noemen. Als je je innerlijke leven op de eerste plaats zet, dan kan je sommige van je uiterlijke zorgen beter relativeren. Soms vallen de zaken als vanzelf op hun plaats. En als dat niet zo is, wijkt God toch nooit van je zijde. Vertrouwen kan je leren van de lelies op het veld.