Een van de grootste uitdagingen voor wie wil tuinieren met respect voor de natuur is de gevreesde naaktslak. Meer bepaald de Spaanse, rode, zwarte en donkere wegslakken (Arion vulgaris, Arion rufus, Arion hortensis, Arion distinctus). In het natte voorjaar van 2024 vormden ze een echte plaag en richtten ze in veel tuinen een ravage aan.
Wanhopige tuiniers gaan dan al snel googelen naar manieren om naaktslakken te bestrijden. Niet alleen zijn die meestal gruwelijk voor de slak, bovendien brengen ze vaak schade toe aan het levensweb van je tuin. Slakkenkorrels, ook de biologische op basis van ijzerfosfaat, zaaien dood en vernieling die verder gaat dan de naaktslak:
Ook huisdieren kunnen ziek worden van slakkenkorrels. Hoewel de biologische op basis van ijzerfosfaat aangeprezen worden als veilig voor huisdieren, kunnen die toch een ijzervergiftiging oplopen als ze korrels eten waaraan EDTA is toegevoegd, een stof die ervoor zorgt dat ijzer sneller in het lichaam wordt opgenomen.
Is er een alternatief voor de natuurvriendelijke tuinier? Wat als we helemaal zouden stoppen met slakken bestrijden? Hier 8 strategieën die je daarbij kunnen helpen.
Onbekend maakt onbemind. Werkt dat ook omgekeerd? Gaan we meer houden van slakken als we meer over ze weten? Als je ontdekt hoe bijzonder slakken wel zijn, wordt het in ieder geval moeilijker om ze te doden. Ontdek 10 weetjes over slakken
Trouwens zijn niet alle naaktslakken vijanden van je planten. Sommige, zoals de lichte aardslak (Limacus flavus), eten vooral dode plantenresten en schimmels. Het zijn dus nuttige opruimers die plantenafval omzetten in voedsel voor je planten. Er zijn zelfs naaktslakken die andere slakken of hun eitjes opeten, zoals de tijgerslak (Limax maximus) en de lookglansslak (Oxychilus alliarius). Die wil je dus vooral graag in je tuin houden. Leer 4 nuttige naaktslakken in je tuin herkennen. Nog meer slakken herkennen kan je met deze natuurgids.
Bert Jansen. Basisgids Slakken: huisjesslakken en naaktslakken. KNNV Uitgeverij, 2017, ISBN 9789050116275, 136 pagina's. Bib - Bol
Slakken inspireren al eeuwenlang de kunst, architectuur, literatuur en filosofie. De Duitse auteur Florian Werner schreef er een zot boekje over, met verwijzingen naar de religieuze schilderkunst, slakken in de keuken, slakkenraces en de architectuur van Le Corbusier. Je gaat op een andere manier naar slakken kijken.
Florian Werner. Slakken. Van Oorschot, 2017, ISBN 9789028280366, 157 pagina's. Bib
Slakken zijn hermafrodiet en hebben zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen. Parende slakken zijn een waar schouwspel. Hier kan je zien hoe twee tijgerslakken hangend aan een slijmdraad 10 minuten lang paren, het voorspel van een half uur niet inbegrepen. Je moet wel van slijm houden om het te waarderen, anders kan je misschien beter niet kijken.
Struiken en bomen hebben nauwelijks last van slakken. Sommige slakken, zoals tuinslakken (Cepaea sp.), kruipen wel tot hoog in bomen en langs gebouwen. Daar eten ze algen, korstmossen en dode bladeren. De zwartgerande tuinslak (Cepaea nemoralis) is ook verzot op brandnetels en boterbloemen, twee soorten die veel tuiniers liever uit hun tuin weren. Hij is dus een grote hulp bij het wieden.
Bomen en struiken trekken ook dieren aan die weleens een slakje lusten, zoals vogels (lijsters), egels, padden en loopkevers. Daarover straks meer.
Trouwens hebben de meeste van onze tuinen te weinig struiken en bomen om zomerse hitte te bestrijden en om kringlopen te sluiten. Een struik of een boom planten is dus een grote aanwinst voor je tuin. Kies bij voorkeur inheemse soorten.
Behalve struiken en bomen zijn er massa's mooie tuinplanten die slakken gewoon niet lusten en links laten liggen. Vaak zijn dat inheemse planten die zich met bitterstoffen of beharing weren tegen vraat. Een lijstje ter inspiratie, wetende dat er nog veel meer zijn.
Wil je echt natuurvriendelijk tuinieren, dan moet je misschien mentaal afscheid nemen van dahlia's en hosta's die berucht zijn als lekkere slakkenhap.
Maar wat dan met de moestuin? Tja, onze gewone sla is doorgeselecteerd om weinig beharing en bitterstoffen te bevatten. Even lekker voor de slak als voor ons, helaas. Biologische moestuiniers zijn erg bedreven in truukjes om slakken te weren, van knoflookspray tot eierschalen rond de plantjes. Hier enkele tips.
Wil je het jezelf gemakkelijk maken, dan kan je ook eetbare planten kweken die niet door slakken worden gegeten, zoals zwartmoeskervel (Smyrnium olusatrum), roomse kervel (Myrrhis odorata), venkel (Foeniculum vulgare), look-zonder-look (Alliaria petiolata), brave hendrik (Chenopodium bonus-henricus), allerhande kleinfruit, enzovoort.
Sommige planten worden wel door slakken gegeten, maar groeien zo uitbundig dat je daar eigenlijk niets van merkt. Voorbeelden zijn het meiklokje of lelietje-van-dalen (Convallaria majalis), valeriaan (Valeriana officinalis), look-zonder-look (Alliaria petiolata) en hondsdraf (Glechoma hederacea).
Het zijn plantjes die zich spontaan uitbreiden – woekeren, met een negatief beladen woord – door ondergrondse uitlopers of door uitzaaien. Plant ze op plaatsen waar dat niet erg stoort of waar je het door te maaien makkelijk onder controle kan houden.
Look-zonder-look (Alliaria petiolata) verspreidt zich bijvoorbeeld zo snel dat hij in de VS wordt beschouwd als een hinderlijke invasieve exoot, gekend als 'garlic mustard'. Bij ons is hij inheems, een waardplant voor vlinders (oranjetipje en groot koolwitje) en zelfs eetbaar voor de mens. Een waardevolle aanvulling voor de eetbare siertuin.
Veel meer dieren dan je zou denken eten slakken: egels, spitsmuizen, vogels (merels, spreeuwen, kippen, lijsters, eksters, kraaien), kikkers, padden, hagedissen, hazelwormen, sommige spinnen, hooiwagens, loopkevers, duizendpoten, glimwormen, libellenlarven en niet te vergeten andere slakken zoals de tijgerslak en de lookglansslak.
Stoppen met slakken bestrijden, betekent meer voedsel voor de hele voedselpiramide.
Vlaanderen kent bijvoorbeeld 380 soorten loopkevers (Carabidae sp.), waarvan vele met uitsterven bedreigd zijn. Verdwijnen van leefplekken, intensief maaien en gebruik van bestrijdingsmiddelen zijn belangrijke oorzaken. De tuinschallebijter (Carabus nemoralis) is regelmatig te vinden in tuinen waar hij jaagt op slakken, wormen, spinnen en andere insecten.
Zo kan je de natuurlijke vijanden van de slak extra aantrekken:
Wanneer voelen we de onweerstaanbare drang om slakken te bestrijden? Als ze plantjes opeten die ons geld of moeite hebben gekost. Heb je bijvoorbeeld net 150 euro uitgegeven aan planten in het tuincentrum, of heb je wekenlang gezorgd voor zaailingen op de vensterbank, dan is het erg lastig om lijdzaam toe te kijken als die gevreesde, oranje vraatkoppen in aantocht zijn.
Maar stel nu dat je veel planten kan krijgen voor weinig of geen geld en moeite. Dan is de bekoring om te bestrijden meteen een stuk minder. Laat de natuur maar opeten wat het lekker vindt. Heb je in de herfst wat gratis zaadjes uitgestrooid, kan het je dan wat schelen dat in de lente de slakken de zwakste plantjes eruit wieden? Nee toch.
Hoe kom je zonder moeite aan gratis planten?
Mulchen (spreek uit als multsjen) is de tuinterm voor het bedekken van de bodem met dood organisch materiaal. Dat voedt het bodemleven en beschermt de bodem tegen uitdrogen en dichtslibben. Meer weten: Mulchen is een must in elke tuin.
Het is een open debat of mulchen tot meer slakken leidt of niet. Enerzijds is mulch voor hen een prima leefplek. Anderzijds is het ook een prima leefplek voor dieren die slakken eten, zoals spinnen en loopkevers, en vogels woelen graag door de strooisellaag op zoek naar een hapje en een slakje. Tuiniers die niet mulchen, hebben toch last van slakken en andere tuiniers die zweren bij mulchen hebben naar eigen zeggen geen last van slakkenvraat.
Wie mulcht met groene blaadjes, die ontdekt alvast één (tijdelijk) voordeel: terwijl de slakken de groene mulch oppeuzelen, zitten ze niet op je planten.
Je kan zelfs snelgroeiende planten die geliefd zijn bij slakken speciaal kweken om te mulchen en als magneet voor slakken, in de hoop dat ze andere planten dan met rust laten. Bijvoorbeeld de ijzersterke mierikswortel (Armoracia rusticana) met zijn bladeren van wel een meter lang.
Wil je toch het aantal slakken verminderen zonder ze te doden, dan kan je ze vangen en ver genoeg van je tuin uitzetten. Niet bij je buren, want dat is ten eerste niet zo vriendelijk en ten tweede komen de slakken toch weer terug naar hun territorium.
Verwijder alleen de slakken die levende planten eten. Bij de huisjesslakken is de segrijnslak (Cornu aspersum) een notoire grazer. Bij de naaktslakken zijn dat vooral de Spaanse, rode, zwarte en donkere wegslakken (Arion vulgaris, Arion rufus, Arion hortensis, Arion distinctus) en de gevlekte akkerslak (Deroceras reticulatum). Hier leer je 'goede en kwade' naaktslakken van elkaar onderscheiden. Laat de andere slakken zitten. Het zijn nuttige opruimers, ze zijn voedsel voor andere dieren en soms eten ze zelfs andere slakken of hun eitjes.
Slakken vangen doe je door op een vochtige avond met een lampje en een bakje de tuin rond te gaan. Je komt er al snel achter op welke plaatsen en op welke planten er vaak slakken zitten. Raap ze met tuinhandschoenen want het slijm was je niet zo gemakkelijk van je vingers.
Je kan de slakken ook een favoriete schuilplaats bieden waar je ze in de ochtend kan verzamelen: een dakpan, een afgesneden groot groen blad (kool, rabarber, mierikswortel…), een halve meloenschil of citrusschil, een plank…
Van alle slakken zal je je tuin niet kunnen verlossen, maar deze komen alvast nooit meer terug! 🚀🐌
