Hoe planten ruilen via een plantenbibliotheek of ruilkastje?

Joepie, het is half februari en het nieuwe groeiseizoen is begonnen. Het is altijd weer een wonderlijke gebeurtenis als vaste tuinplanten – dat zijn planten die elke winter bovengronds afsterven en in de lente weer groeien vanuit de wortels – tevoorschijn komen uit de zwarte aarde. 

Hier in de tuin zie ik al spoorbloem, moederkruid, akelei, nagelkruid, hemelsleutel, look-zonder-look, speenkruid, kruipend zenegroen… 

Je eigen vaste tuinplanten delen of scheuren

Voor veel vaste tuinplanten is dit het ideale moment om ze te vermeerderen door ze te delen of te scheuren. De grond blijft nog een tijd vochtig omdat het veel regent en er weinig verdamping is. Hoe je te werk gaat, lees je in deze startersgids over planten vermeerderen. 

Planten delen of scheuren doe je meestal om de moederplant te verjongen of om meer planten te hebben die je weer in eigen tuin kan uitplanten. 

Maar heb je er al aan gedacht dat je ook je eigen planten kan vermeerderen om ze te ruilen tegen andere planten? 

Waarom planten ruilen?

Voor wie graag zelf wat tuiniert – en dus geen tuinarchitect en tuinaannemer heeft om al het werk te doen – is planten ruilen echt een vaardigheid om te ontdekken en te ontwikkelen. 

Dit zijn enkele voordelen. 

1. Je krijgt gratis nieuwe planten voor je tuin
2. Je ontdekt nieuwe soorten en vergroot de biodiversiteit van je tuin
3. Je leert bij over tuinieren en kan advies vragen
4. Je kan je eigen tuinervaring delen 
5. Je leert mensen kennen en bouwt aan de sociale cohesie in je buurt
6. Je helpt mee om je buurt te vergroenen en biodiverser te maken
7. Je ervaart iets van overvloed en genade: 'zomaar mogen ontvangen'

Je kan ermee beginnen dat je plantjes die je over hebt, aanbiedt aan je buren, familie en vrienden. 

Toch zal dat netwerk al snel niet groot genoeg blijken. Zij zijn misschien niet geïnteresseerd in jouw planten of jij niet in die van hen. Dan moet je je bereik vergroten. 

Zoek een ruilkastje of plantenbibliotheek in je buurt

Misschien heb je in je buurt al eens een kastje of een tafeltje zien staan met plantjes. 

In die ruilkastjes of 'plantenbibliotheken' kan je een plantje brengen en een ander plantje meenemen. Simpel. 

De stekjesroute verzamelt de gegevens van plantenbibliotheken in Nederland en Vlaanderen op een kaart in Google Maps. Misschien is er wel een bij jou in de buurt. Heus niet alle ruilkastjes melden zich aan voor vermelding op deze kaart, dus wanhoop niet te snel. Open de kaart in Google Maps. 

Begin zelf een plantenbibliotheek

Je kan natuurlijk ook de nieuwe plantjes naar jou laten toekomen door zelf met een ruilkastje of ruiltafeltje te starten. Dat is in principe heel eenvoudig – de kleine lettertjes zijn voor straks. ;-) 

Je plaatst een tafeltje of kastje met je gelabelde plantjes aan de straat en zet er een bordje bij met daarop 'planten ruilen' en eventueel wat spelregels. Klaar! 

Als spelregels kan je bijvoorbeeld vermelden:

• 'Voorzie planten van een label met de naam'
• 'Alleen tuinplanten' of 'Alle planten welkom'
• 'Niets te ruilen? Bijdrage in de brievenbus / spaarpot…'

Ik heb al enkele jaren een ruiltafeltje in de voortuin en heb er tientallen nieuwe soorten in mijn tuin aan te danken. 

Je moet wel weten dat een eigen plantenbibliotheek runnen wat inspanning vraagt en ook een zekere overgave. Daarover straks meer. 

Hoe maak je je ruilplek bekend?

Wil je meer tuiniers naar je ruilkastje trekken, dan kan je wat reclame maken. Dit zijn enkele mogelijkheden.

1. Plaats een berichtje op Facebook met een foto van je plantenbibliotheek en een lijstje van de planten die er nu staan. Vermeld ook de spelregels. Zie het voorbeeld hierboven. 
2. Word lid van een Facebook-groep 'Planten ruilen' met daarbij de naam van je stad, bijvoorbeeld Planten ruilen Brugge en plaats daarin hetzelfde berichtje.
3. Word lid van een lokale Facebook-groep van VELT ('Vereniging voor ecologisch leven, koken en tuinieren' – vooral in Vlaanderen actief) bijvoorbeeld VELT Leuven en plaats daarin hetzelfde berichtje.
4. Meld je ruilkastje aan voor vermelding op de kaart van de stekjesroute. 

Zijn er ook nadelen aan een eigen plantenbibliotheek? 

Een eigen plantenbibliotheek beheren, is niet alleen maar hoera-hoera. Het vraagt wat tijd en inspanning en ook een zekere overgave. 

Dit zijn enkele aandachtspunten

• Niet iedereen begrijpt dat de plantjes enkele weken moeten kunnen overleven tot er een liefhebber langskomt. Er komt dus ook veel rommel binnen. Zoals plastic zakjes met net opgegraven planten of net afgeknipte stekken. Planten die niet zijn opgepot of in potten zonder aarde of zonder afwateringsgaten. Of kamerplanten en kiemplantjes van groenten in de winter. Het helpt een beetje om duidelijke spelregels te vermelden. Maar hou er rekening mee dat je soms tot de helft moet weggooien van wat mensen bij jou achterlaten. Regelmatig opruimen is de boodschap, minstens één keer per week.
• Een ander terugkerend werkje is het labelen van ongelabelde planten of van planten met een papieren label dat al na enkele dagen onleesbaar is. Prima labels zijn reepjes plastic van ijs-of yoghurtverpakkingen waarop je met een permanente stift de naam schrijft. 
• Hoe warmer het wordt, hoe vaker je de planten in je plantenbibliotheek moet gieten. Het helpt iets als de kast of het tafeltje in de schaduw staat. Toch betekent het in de zomer een dagelijkse gietbeurt. Ga je net dan twee weken op reis, dan moet je een plantenoppas regelen. Een andere oplossing is natuurlijk dat je je plantenbibliotheek alleen in het voorjaar en het najaar opent. Dat zijn ook de beste periodes om tuinplanten te vermeerderen en te planten. 
• Als je naar het ruilkastje van iemand anders gaat, dan kies je zelf wat je de moeite waard vindt om mee te nemen. In je eigen plantenbibliotheek heb je die keuze niet. Er komen dus ook plantjes toe waar je niet op zit te wachten of die ronduit niet de moeite waard zijn: ongewortelde stekken, graslelies en pannenkoekenplantjes van dertien in een dozijn, planten met plagen, een kiemplantje met nog maar 2 blaadjes… In het beste geval overleven ze het en komt er toch nog een liefhebber langs. Vaak belanden ze op de composthoop. 
• Al het bovenstaande en het occasionele misbruik, maken van het beheren van je eigen ruilkastje een echte spirituele oefening. Er is vergeving en gratuite dienstbaarheid nodig om de rommel zonder verbittering op te ruimen. Er is liefde nodig voor de mensen die op dit moment veel te nemen en weinig te geven hebben. Er is geloof nodig dat plantjes uitdelen ook zonder wederkerigheid de aarde en het leven ten goede komt. Er is zelfkennis nodig om op te merken wanneer je het niet meer met liefde kan doen en je dus beter even je plantenbibliotheek sluit. Maar hey, voel je het volgende lente weer kriebelen, dan begin je toch gewoon opnieuw. 

Ondanks de aandachtspunten, kan ik me tuinieren niet meer voorstellen zonder m'n plantenruiltafeltje. 

Doe mee deze lente! Vermeerder je tuinplanten en ruil ze. Hopelijk schieten de plantenbibliotheken uit de grond als speenkruid in februari.